10 km nieuwe houtkanten in de Westhoek

In Alveringem, Veurne en Lo-Reninge heeft een aannemer in opdracht van ruilverkaveling Sint-Rijkers de voorbije weken 10 kilometer nieuwe houtkanten aangeplant. Rijen vol meidoorn, sleedoorn, vlier, zwarte els, iep, … zijn geplant langs wegen en waterlopen en langs de rand van het plateau van Izenberge. Met deze beplanting wil het ruilverkavelingsproject het gesloten landbouwlandschap van vroeger in ere herstellen. De aanplant van 20.000 planten is ook een boost voor de biodiversiteit, want houtkanten bieden een thuis voor insecten, egels, vleermuizen en vele vogels.

Bijzonder aan deze beplanting is dat aannemer Jan Belaen, die hier als onderaannemer van het bedrijf Krinkels werkt, er speciaal een machine voor heeft ontworpen. Om makkelijk te kunnen werken op de vrij smalle stroken die in veel gevallen al begroeid waren met grassen, liet hij een machine bouwen die als het ware het maaiveld opensnijdt en een gleuf graaft waar de jonge plantjes in werden gezet. De bodem wordt minder omgewoeld dan bij de klassiekere planttechnieken, en sluit na het planten mooi aan rond het plantgoed, waardoor de kans stijgt ​ dat de planten aanslaan.

Een groot deel van de nieuwe houtkanten ligt op de plateaurand die het zandleemplateau van Izenberge scheidt van de polders. De rand, die ruwweg van noord naar zuid door Alveringem loopt, vormt een harde scheiding tussen de twee verschillende bodemtypes. De plateaurand was vroeger goed zichtbaar in het landschap dank zij de vele hagen en houtkanten die vaak als scheiding tussen eigendommen en percelen dienden, en waarvan men het hout dankbaar gebruikte. De voorbije tientallen jaren zijn veel houtkanten verloren gegaan. Door de lange rijen houtkanten wordt de historische scheiding tussen de polders en het zandleemgebied in de toekomst weer beter zichtbaar.

Ook langs heel wat polderwaterlopen is beplant: langs de Wijdouwbeek, de Bampoelbeek, de Vinkemsebeek, de Scheibeek, en de Collaertshillebeek. Via de herverkaveling heeft de ruilverkaveling Sint-Rijkers er in functie van de aanplant voor gezorgd dat langs de waterlopen stroken en perceelsranden van 5 meter breed eigendom zijn geworden van de Westkustpolder. Het polderbestuur zal instaan voor het beheer van de houtkanten en was daarom ook betrokken bij het planproces. Zo is gekozen voor streekeigen struikvormers die niet al te ruim uitgroeien, zodat het beheer beperkt blijft.

Het beheer van de nieuwe houtkanten langs de plateaurand is in handen van de provincie West-Vlaanderen. Er zijn ook houtkanten aangeplant langs wegen; die worden door het gemeentebestuur van Alveringem beheerd. Voor de volledige aanplant geldt dat de aannemer de eerste drie jaar toeziet op de evolutie van de planten; pas daarna gaat het beheer over naar de verschillende besturen.

Via deze plantactie zijn ruim 20.000 planten in de grond gegaan over een totale lengte van 10 kilometer. Het gaat om een gezonde mix van kornoelje, meidoorn, sleedoorn, wilde kers, zwarte bes, bosroos, vlier, kardinaalsmuts, boswilg, zwarte els en iep. ​ De planten zullen verschillend in snelheid uitgroeien, wat op termijn een zeer natuurlijk beeld zal geven.

Houtkanten zorgen voor biodiversiteit en koolstofopslag

De ruilverkaveling Sint-Rijkers levert hiermee een bijdrage aan de biodiversiteit in het landbouwlandschap van Alveringem, Veurne en Lo-Reninge. Houtkanten zijn belangrijke voedselbronnen voor insecten en voor vogels. Met hun bessen, de immense hoeveelheid bladeren, en de vele holtes en spleten zijn ze aantrekkelijk voor veel verschillende organismen. Bij ​ een twee jaar durend onderzoek van een houtkant van 90 meter in het Engelse Devon werden niet minder dan 2070 soorten gevonden: insecten, ongewervelden, slakken, spinnen, planten, schimmels, korstmossen en gewervelde dieren.* Daarnaast helpt de lijnvormige structuur heel wat dieren zoals vleermuizen om zich te verplaatsen en zo een groter leefgebied te hebben.

Houtkanten houden ook water vast en helpen verdroging tegen te gaan. Bovendien groeien ze sneller dan bossen omdat ze door hun structuur veel licht vangen. Bij die snelle productie van hout leggen ze koolstof vast in hun biomassa en in de bodem. Zo spelen houtkanten ook een rol om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan.

“Ik ben blij dat we via de ruilverkaveling Sint-Rijkers ruimte hebben kunnen maken voor deze extra beplanting in de Westhoek” zo zegt VLM'er Brecht Igodt, projectleider van deze ruilverkaveling. “Zeker langs waterlopen, waar we langs de beide kanten een strook van 5 meter in eigendom aan het polderbestuur hebben toebedeeld. De ene zijde garandeert dat de Westkustpolder vlot het onderhoud van de waterloop kan doen, de andere zijde is voor de houtkant en het beheer ervan. Door die stroken vermindert ook de uitspoeling van meststoffen in het oppervlaktewater. En omdat het over een lengte van 10 kilometer gaat, is de ecologische impact van deze beplanting niet gering. Het zou niet mogelijk geweest zijn om dezelfde milieu-impact te realiseren als we de grondeigenaren gevraagd hadden om op vrijwillige basis te beplanten. Dit is dus een mooi resultaat waar de natuur baat bij heeft, en waar via een mooier landschap ook inwoners en bezoekers plezier aan beleven.”

Houtkantenplan

Vlaanderen telt steeds minder houtkanten. Dat is jammer, want ze zijn belangrijk voor een klimaatbestendig en biodivers platteland. Daarom is er een Vlaams Houtkantenplan: ​ een actieplan om het houtkantennetwerk kwalitatief en kwantitatief te versterken tegen 2030. De VLM is verantwoordelijk voor de uitvoering van het Houtkantenplan. Landbouwers, privé-eigenraars, lokale besturen en allerhande organisaties en verenigingen kunnen eraan meewerken. Meer info: Het houtkantenplan: voor een sterker houtkantennetwerk | Vlaamse Landmaatschappij (vlm.be)

*Bron: Sanne Van Den Berge (2022), Hagen en houtkanten zijn belangrijk voor de biodiversiteit, website Biodivers Zorggroen HOGENT, www.biodiverszorggroen.be en www.biodiverszorggroen.