4,2 miljoen euro om 4 gebieden in Vlaanderen weerbaarder te maken tegen droogte en wateroverlast
Sponslandschappen om water beter vast te houden
31 mei 2024
De Vlaamse regering keurt 4,2 mio euro goed om de gebieden rond de Herk en Mombeek in Limburg, de Gete in Vlaams-Brabant, de bovenloop van de IJzer en Zuid- en Midden-West-Vlaanderen beter voor te bereiden op de effecten van klimaatverandering, zoals droogte en wateroverlast. Zo werkt Vlaanderen aan de transitie naar een landschapssysteem dat water eerst maximaal vasthoudt voor infiltratie, om pas daarna het resterende water te hergebruiken of af te voeren wanneer dat nodig blijkt.
Sponslandschappen om water beter vast te houden
In de 4 gebieden zijn de uitdagingen wat betreft wateroverlast en droogte groot. De gebieden staan symbool voor tal van gelijkaardige stroomgebieden in Vlaanderen.
De Provincie West-Vlaanderen, de stad Kortrijk, de Intercommunale Leiedal, de Provincie Vlaams-Brabant met het Regionaal Landschap Zuid-Hageland, en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren met de Provincie Limburg, hebben in elk gebied een ambitieplan opgesteld, waarin verschillende partijen samenwerken om sponslandschappen te creëren.
Sponslandschappen houden water beter vast waar dat kan om wateroverlast in winterperiodes en bij hevige buien elders te vermijden en het landschap beter bestand te maken tegen droogte in de zomer. In de 4 gebieden lopen trajecten om samen met wie er werkt en woont de juiste maatregelen uit te werken.
Op zoek naar een voorbeeldaanpak voor Vlaanderen, onder wetenschappelijke begeleiding
De lokale trekkers, die zich hebben omringd met heel wat partners in een gebiedscoalitie, krijgen wetenschappelijke begeleiding van externe experten (hydrologie, landbouw, ontwerpend onderzoek) en Vlaamse overheidsdiensten om de effecten van de voorgestelde maatregelen te onderzoeken en de juiste scenario’s ten opzichte van elkaar af te wegen waarbij we rekening houden met klimaatscenario's 2050 en 2100.
In de 4 stroomgebieden testen de coalities het advies ‘Weerbaar Waterland’ van het expertenpanel hoogwaterbeveiliging uit. Er wordt op terrein samengewerkt aan een Water+Land+Schapsgebied dat klimaatschokken optimaal opvangt. Een goed werkend watersysteem, een aantrekkelijk landschap en klimaatrobuuste landbouw zijn daar de bouwstenen van.
Op basis van de leertrajecten in de 4 pilootgebieden wordt een aanpak opgesteld die ook in de andere stroomgebieden in Vlaanderen kan werken.
Vlaams minister van Omgeving: “Om Vlaanderen beter voor te bereiden op de effecten van de klimaatverandering is het nodig om goed draaiende partnerschappen in onze openruimtegebieden te ondersteunen. Partnerschappen die de nodige investeringen doen, concrete maatregelen op het terrein uitvoeren en daarbij oog hebben voor het lokale draagvlak. Zij kunnen zo de weg wijzen aan andere gebiedscoalities.”
Van ambities en scenario’s naar concrete maatregelen en actie op het terrein
De concrete maatregelen worden door de gebiedscoalities binnen het traject Weerbaar Water+Land+Schap uitgewerkt in een actieplan, dat versneld uitvoering geeft aan de doelstellingen van de Vlaamse Blue Deal.
Dat is meer dan nodig. Afgelopen winter kwamen de IJzervlakte en de dorpen Dadizele en Ledegem langs de Heulebeek nog onder water te staan.
De 4 gebiedscoalities nemen in hun actieplan ook maatregelen mee die opgenomen zijn in het akkoord van de Vlaamse regering met de landbouworganisaties, om de toegang tot water voor landbouwers te verbeteren.
Vlaams minister van Omgeving: “Met dit project versnellen we de maatregelen die nodig zijn om crisissen zoals aan de Ijzer in de Westhoek te voorkomen. In de gebieden wordt ook onderzocht hoe water voor de landbouw vastgehouden kan worden. Daarmee speel ik actief in op de vraag van de sector om de toegang tot water te verbeteren.”
Elk van de 4 pilootgebieden krijgt 1 miljoen euro subsidies voor het uitvoeren van de maatregelen en 50.000 euro om personeelskosten te financieren, die worden gebruikt om het proces in het gebied te begeleiden. De investeringen zullen uitgevoerd worden vanaf 2025 tot 2030.
Overzicht gebieden en maatregelen
- De provincie West-Vlaanderen coördineert het traject Weerbaar Water+Land+Schap Bovenloop IJzer en zal met de voorziene middelen een actieplan maken om samen met de landbouwers bovenstrooms water op te houden in het stroomgebied van de Machuitbeek en haar vallei. Hierbij zoeken we doordacht en grondig naar optimale locatie(s) en methodes voor het bergen en bufferen van water in functie van droogte (waterbeschikbaarheid) en wateroverlast. Voor de bescherming van de valleidorpen Roesbrugge, Stavele en Elzendamme worden de acties uit het advies van de Task force Weerbare Westhoek verder uitgewerkt. De provincie zet ook in op adviesverlening aan landbouwers om klimaatrobuuste maatregelen te nemen en de uitdagingen naar waterkwaliteit aan te pakken.
- In het traject Weerbaar Water+Land+Schap Midden- en Zuid-West-Vlaanderen lopen de beken tussen het verstedelijkt gebied. Een sterke versnippering, uitgeklede landschappen, geïsoleerde bos- en natuurfragmenten kenmerken de streek, net als waterlopen die veelal rechtgetrokken en ingebuisd zijn, waarbij de natuurlijke structuurelementen vaak verdwenen zijn.
De provincie West-Vlaanderen, de Intercommunale Leiedal en de stad Kortrijk zoeken samen met heel wat partners naar de synergie tussen waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en waterbeleving. Zowel bewoners, landbouwers als landschapsbouwers binnen een (rand)stedelijke context ageren pro-actief in een partnerschap op de verwachte effecten van klimaatverandering.
De focus ligt hier op de valleigebieden van de Weimeersbeek, de Grote Spiere, de Heulebeek, de Passendalebeek, de Slijpbeek, de Otterbeek en de Lettenhofbeek.
- In het traject Weerbaar Water+Land+Schap Getestreek trekken de provincie Vlaams-Brabant en het Regionaal Landschap Zuid-Hageland samen de kar. Samen met landbouwers gaan ze na hoe de vruchtbare leemgronden water beter kunnen vasthouden, zodat de modderoverlast in de dorpen vermeden kan worden.
Het stroomgebied Wissenbos is een bovenstrooms onderdeel van de Getestreek met een typisch landbouwlandschap op vruchtbare leembodems. Bij hevige neerslag kampt het gebied met erosie en sedimenttransport.
Ook verdroging vormt een uitdaging waarbij o.a. ter hoogte van het Wissenbos de veenlaag afbreekt.
Het partnerschap wil onderzoeken hoe de sponsfunctie van dit landschap hersteld kan worden in het stroomgebied. Hierbij richten we ons op een geïntegreerde aanpak die ook focust op het vermijden van wateroverlast in Hakendover en het verbeteren van de waterkwaliteit.
- In het traject Weerbaar Water+Land+Schap Herk en Mombeek werkt het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren met de provincie Limburg drie veldlabo’s uit rond drie kenmerkende landschapstypes (akkerland, fruitland en graslandvalleien) waarbij natuurlijke oplossingen gezocht worden die het hele landschap beter bestand maken tegen klimaatverandering. De focus ligt op het uitwerken van rendabele bedrijfsmodellen ter ondersteuning van traditionele grondgebonden teelten via klimaatbestendige en regeneratieve landbouwpraktijken. Individuele landbouwers worden betrokken om mee uit te testen wat goed werkt op hun percelen.
Meer informatie op www.vlm.be/waterlandschap
