Akker in stad Landen is de slaapkamer van 25 zeldzame blauwe kiekendieven

Een veilige slaapkamer

“De hoog opstaande luzerne (een meerjarig gewas) vormt een ideale slaapplaats voor de blauwe kiekendief,” legt vrijwilliger van Werkgroep Grauwe Gors Freek Verdonckt uit. “Zo’n akker ziet er misschien niet spectaculair uit, maar de dorre, hoge planten bieden de vogel een veilige dekking. De blauwe kiekendief verkiest waarschijnlijk een dichtbegroeid veld omdat een roofdier zoals de vos nooit stil in de ritselende luzerne kan jagen. Elk detail is dus belangrijk als het om hun slaapplaats gaat. Zo gingen de kiekendieven vooral slapen op een stukje dat net onder een helling ligt om beschut te zijn tegen heersende winden. We hebben nog veel vragen over akkervogels en dit was een ideale kans om bij te leren. We konden bijvoorbeeld ook hun braakballen uitpluizen, dat leert ons welke dieetvoorkeuren deze vogels hebben”

Werkgroep Grauwe Gors omschrijft zichzelf als een akkervogelclub die al meer dan vijftien jaar de vinger aan de pols van akkervogels houdt in de Leemstreek. “Het perceel waar we de voorbije winter 25 blauwe kiekendieven telden, hielden we al langer in de gaten”, zegt vrijwilliger Nicolas Van Overmeeren. Op zijn initiatief organiseerde de werkgroep twee keer een wintertelling. Twaalf vrijwilligers verdeelden zich op uitkijkpunten rond het perceel en telden dan de vogels die bij het vallen van de avond de akker binnenvlogen. Twee maal konden ze zo 25 blauwe kiekendieven tellen.

“Dat is best een opmerkelijk aantal, want de voorbije winter leken er opmerkelijk minder kiekendieven rond te hangen in de omgeving,” merkt Nicolas op. “Het is dus goed mogelijk dat er ook vogels van vrij ver ’s avonds naar dit perceel vlogen om er de nacht door te brengen en ’s morgens terug naar hun jachtgebied te vliegen. Veel geschikte slaapgelegenheid vindt een blauwe kiekendief in de late winter namelijk niet. In de eerste winterhelft staan er nog tal van groenbemesters zoals gele mosterd, maar die zijn tegen nieuwjaar vaak omgeploegd om de grond klaar te leggen voor een nieuwe teelt. Het viel ons eerder al op dat beheerovereenkomsten in braak of met een hoog opstaande vegetatie op zo’n moment relevant worden voor blauwe kiekendieven, niet alleen om te slapen maar ook om er voedsel te vinden. ”

Is het dan uit pure noodzaak dat 25 blauwe kiekendieven de nacht doorbrengen op één perceel? Dat laat Nicolas nog in het midden: “Uit zenderonderzoek weten we dat er veel verloop is op zo’n slaapplaats en zeker niet alle blauwe kiekendieven bij elkaar blijven. Misschien zijn er wel sociale dynamieken en voelen ze zich veiliger in grote groep. Het zijn boeiende vragen waar enkel nog meer onderzoek ons antwoorden op kan bieden. Het belang van veilige slaapplaatsen kan alleszins niet onderschat worden. Vogels zijn in de winter sowieso zwakker en dan komt het erop aan alle risico’s in te perken.”

Johannes Jansen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek kon de vogels filmen met een nachtcamera:

Beheerovereenkomsten krijgen een make-over

Beheerovereenkomsten zijn vrijwillige vijfjarige contracten die landbouwers sluiten met de VLM. In ruil voor een bepaalde beheermaatregel die bijdraagt aan de biodiversiteit in het landbouwgebied, ontvangen ze dan een jaarlijkse vergoeding. Roald Steeno is bedrijfsplanner en begeleidt landbouwers met beheerovereenkomsten. Ook de landbouwer die deze winter 25 blauwe kiekendieven een slaapplaats aanbood. “De beheerovereenkomst met luzerne was initieel gericht op hamster, maar ook voor akkervogels blijken ze goed aan te slaan. Elk jaar gebruiken vogels dit soort beheerovereenkomsten als slaapplaats, maar nog nooit zag ik er zo veel op één perceel. We moeten zeker ook landbouwer Caluwaerts bedanken. Hij maaide zijn veld speciaal pas in maart. Dat is uitzonderlijk laat, maar zo bood hij de kiekendieven wel extra comfort.” zegt Roald.

Met de start van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in 2023, krijgen de beheerovereenkomsten die volgend jaar starten een make-over. Ze spelen dan nog meer in op een toename van de biodiversiteit. Roald verduidelijkt: “Voortaan worden de maatregelen genomen in functie van welbepaalde soorten en binnen de leefgebieden van die soorten. Zo brengen we de juiste beheerovereenkomst naar de geschikte plaats en mist ze haar effect niet. Die garantie is er niet wanneer de maatregelen te versnipperd liggen over het landschap.”

Ook Freek Verdonckt ziet de nieuwe beheerovereenkomsten als een upgrade: “Wij zijn bijvoorbeeld enthousiast over het pakket ‘luzerne hooiland’, omdat hiermee een lappendeken kan gemaakt worden van overstaand graan in de winter en veilige luzerne als broedkamer in de zomer. Dat wordt dus een jaarrond habitat met dekking en voedsel. En na de looptijd van het contract krijgt de landbouwer een bodem in topconditie terug.”

​

Een vruchtbare samenwerking

De bedrijfsplanners van de VLM werken in de leemstreek al jaren samen met de Werkgroep Grauwe Gors. “We versterken elkaar,” zegt bedrijfsplanner Steeno. “Met de inzichten van de werkgroep weten we welk effect onze maatregelen hebben op het terrein. Dat is van levensbelang, want niet elke beheermaatregel op papier, werkt ook op terrein.” Freek beaamt: “We hebben een korte lijn met de bedrijfsplanners. Door onze kennis te delen, zetten we stappen naar efficiëntere maatregelen die we samen met de landbouwers kunnen uitvoeren.

Bannerfoto © Freek Verdonckt
​Gelieve de foto's enkel te gebruiken met de juiste naamvermelding.