‘Boer zoekt natuur, natuur zoekt boer’ stimuleert dialoog tussen landbouw en natuur

23 maart 2023

Met het project ‘Boer zoekt Natuur, natuur zoekt boer’, slaan Natuurpunt en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) de handen in elkaar om de kloof tussen landbouw en natuur te overbruggen. Sanne Govaert van Natuurpunt en Matthias D’haese zijn de projectleiders van dit twee jaar durende project. Een gesprek over het project, de uitdagingen en de kansen voor landbouw en natuur.

Het project ‘Boer zoekt Natuur, Natuur zoekt Boer’ loopt intussen al ruim een jaar. Wat is er in die tijd gebeurd?

Sanne : We organiseerden het afgelopen jaar verschillende ‘bootcamps’. Die bestaan uit kennismakingsgesprekken tussen landbouwers en natuurbeschermers, gevolgd door een workshop over de kansen en valkuilen voor landbouw en natuur. Zo gingen we van start met een bootcamp met bestuurders van ABS en Natuurpunt, en ook enkele lokale bootcamps, voor een gemeente of een bepaalde regio. Laatst was er een bootcamp van 24 uur, met jonge landbouwers en natuurbeschermers. Ongelooflijk hoeveel ideeën dat oplevert. We zetten die op papier als beleidsadvies, maar ook als inspiratie voor terreinrealisaties.
​​
​Matthias: In november vorig jaar plantten we op de weides van een landbouwer 2,8 kilometer haag. Dat was een samenwerking met de lokale Natuurpuntafdeling, het regionaal landschap, erfgoed en de landbouwer. Ook de leerlingen van de lokale landbouwschool kwamen daarbij helpen.
​In de media worden landbouw en natuur vandaag heel sterk tegenover elkaar gesteld. Maar met ons project kunnen we een eigen verhaal schrijven. We hoorden nadien van die leerlingen en de natuurvrijwilligers dat ze heel boeiende en verrassende gesprekken hadden gehad. ​
​​
​Sanne: We hebben ook een aantal filmpjes laten maken met getuigenissen van landbouwers en natuurbeschermers. Die komen recht uit het hart. En dan was er ook nog ‘Wat schuilt er in mijn boerenland? ‘Dat was een wedstrijd voor landbouwers om met de app ObsIdentify zo veel mogelijk dieren en planten te identificeren. We proberen dus op verschillende manieren het spanningsveld te overstijgen en dialoog tussen landbouw en natuur op gang te brengen.

En wat staat er nog op het programma?

Sanne: We organiseren nog een aantal thema-excursies, waarbij landbouwers en natuurbeschermers samenkomen met de botten in het veld. Op 18 maart is er één in de Assebroekse meersen. Daar werden in de 19^e en 20^e eeuw ondiepe greppeltjes gegraven in een oud veengebied om hooilanden te creëren. Nu wordt dat gebied hersteld voor natuurbeheer. ​
​​
​Mathias: Die natuurgebieden zijn omringd door landbouwgebied. Veel landbouwers weten eigenlijk niet goed waarom die natuur op die plaats en op die bepaalde manier beheerd wordt. We proberen daar met onze ontmoetingsmomenten op in te spelen.
​​
​Sanne: Die spontane interactie tussen landbouwers en natuurbeschermers tijdens onze activiteiten is heel mooi om te zien. Maar het is heel moeilijk om die emotie over te brengen naar mensen die er niet bij waren. Daarom maakt productiehuis ‘Slak’ een theatervoorstelling, genaamd ‘Wortels’, over ons project . Acteur Bruno Vanden Broecke speelt daarin mee. In mei kunnen landbouwers en natuurbeschermers op locatie in boerderijen komen kijken. We hopen dat mensen geraakt worden door de voorstelling en tot nieuwe inzichten komen. ​

Matthias: Na die privé-voorstellingen gaat het productiehuis de voorstelling verder organiseren in culturele centra voor een breder publiek. Binnen het project is de focus gericht op landbouwers en natuurbeschermers. Met de theatervoorstelling willen we net die interactie nog eens aanzwengelen.

Waar liggen voor jullie de grootste uitdagingen voor het begrip tussen landbouw en natuur, en wat zijn de raakvlakken?

Sanne: Er worden op beleidsniveau soms keuzes gemaakt, die de relaties op het terrein niet bevorderen. Er zijn op dit moment veel lopende dossiers met een impact op landbouw en natuur. Dat zorgt voor onrust, en dat bemoeilijkt natuurlijk de relatie tussen landbouw en natuur.

En dan is er ook de Vlaamse context. Vlaanderen is versnipperd, onze open ruimte is kostbaar. Er blijft alsmaar minder open ruimte over om tussen landbouw en natuur te verdelen. Die versnippering van ‘t landschap zorgt er ook voor dat we overal heel dicht op elkaar zitten.

Maar zowel landbouw en als natuur worden met dezelfde uitdagingen geconfronteerd: milieukwaliteit, klimaatverandering, waterbeheer. Hoe pakken we bijvoorbeeld de toenemende droogte aan? ​ We moeten die uitdagingen samen aanpakken. ​

Matthias: Als landbouwers en voedselproducenten worden wij rechtstreeks getroffen door de droogte en door extreme weersomstandigheden. Hoe we efficiënter met water omgaan is bijvoorbeeld een grote uitdaging. Landbouwers en natuurvrijwilligers gaan daar anders mee om. Landbouwers denken vaak bovengronds op niveau van hun percelen, natuurmensen denken op het niveau van het landschap. Maar het grondwater dat zich onzichtbaar ondergronds bevindt, gaat breder dan een landbouwperceel of een kadasternummer. We moeten meer in termen van de gemeenschappelijke landschapstaal durven praten met elkaar.

Ons project brengt mensen samen om in gesprek te gaan met elkaar, maar er zijn geen middelen voorzien om gebiedsgerichte realisaties uit te voeren. Waar ideeën rijpen, verwijzen we de deelnemers aan onze activiteiten door naar LEADER. Het nieuwe LEADER-traject leent zich perfect om na te denken over hoe boeren leven en werken in een gebied, waar ook natuurconservatoren actief zijn. Via concrete projectvoorstellen kunnen gedragen acties uitgevoerd worden op het terrein, om het platteland te versterken die het klimaat en de biodiversiteit ten goede komen.

Merken jullie dat het project een impact heeft op de leden van ABS en Natuurpunt?

Matthias: Ik merk dat het onderwerp veel bespreekbaarder geworden is bij landbouwers. Landbouwers hebben soms schrik om als een ‘te groene landbouwer’ beschouwd te worden door andere boeren. Met het voorliggende landbouwbeleid zullen we in het landschap vaststellen dat er meer percelen met een groen randje zullen gerealiseerd worden. Ik hoop oprecht dat die inspanningen gewaardeerd zullen worden door de burger en consument, en dat we daar als landbouwers ook trots op onze inspanningen kunnen en mogen zijn.
​​
​Sanne: Ik zie zowel bij de vrijwilligers als de collega's van Natuurpunt een heel grote interesse in het project. We hebben meer de reflex om zaken eens op een andere manier te bekijken. Soms is er miscommunicatie terwijl zaken niet negatief bedoeld worden. Daar is meer aandacht voor.

En heeft het project voor jullie ook tot persoonlijke inzichten geleid?

Sanne: Ja, zeker en vast. Ik denk dat mijn oogkleppen wel wat afgevallen zijn. Door het project werd heel die maatschappelijke context duidelijker. Ik had mij bij de start van het project ook voorgenomen om vooral veel te luisteren, en te leren van landbouwers en hun inzichten, emoties en argumenten. Ik blijf in hart en ziel een natuurbeschermer. Maar daarbij moet ook rekening gehouden worden met andere standpunten. ​
​​
​Matthias: Ik ben mij meer bewust geworden van hoe het landschap in bepaalde streken historisch tot stand is gekomen. Dit verklaart vaak waarom de overheid de landbouwsector nu bepaalde regels oplegt. Een ander persoonlijk inzicht dat ik ervaarde: iedere winter onderhouden wij een deel van onze knotbomen. Terwijl dat vroeger louter ging om het hout dat je oogst, realiseerde ik mij het afgelopen jaar dat we op die manier ook het huis van een steenuiltje onderhouden. Dat geeft je als landbouwer meer voldoening in je werk.

Wanneer is voor jullie het project geslaagd, en wat hopen jullie nog te bereiken?

Sanne : Persoonlijk hoop dat ik met het project een stempel kan achterlaten bij Natuurpunt. Dat er een soort van reflex is eens meer na te denken ‘Gaat dat verbinding bereiken of ​ gaat dat voor polarisatie zorgen?’
​En dan op beleidsvlak: tegen het einde van het project maken we een eindrapport. Het zou mooi zijn als er iets gedaan wordt met een aantal punten uit dat beleidsadvies. Ik hoop dat het project een katalysator is om dingen in gang te zetten. En dat we hebben kunnen helpen om de muurtjes tussen landbouw en natuur een beetje af te breken, en de dialoog op gang te brengen. Het zou ook goed zijn het project op de een of andere manier kan verder bestaan, maar dan meer regiogebonden. Zo gaat er minder tijd verloren om je telkens in te werken in lokale gevoeligheden, noden en uitdagingen. ​
​​
​Matthias: We merkten dat op plaatsen waar de verstandhouding goed is, lokale vertrouwenspersonen heel belangrijk zijn. Een lokale gebiedscoördinator, met kennis van de streek en de wetgeving die landbouwers, natuurvrijwilligers en lokale overheden kan verbinden is goud waard. Het zijn als het ware vertrouwenspersonen die klaar staan om lokale bezorgdheden snel weg te nemen. Als we de kloof tussen landbouw en natuur willen overbruggen, moeten we structureel inzetten op meer verbindende mensen op het terrein. ​

Het project ‘Boer zoekt Natuur, Natuur zoekt Boer’ wordt gefinancierd met steun van de Vlaamse Landmaatschappij.

Meer informatie

Terug naar de VLM-nieuwsbrief van maart 2023