Een duurzame toekomst voor de Vlaamse voedselvoorziening

Meer dan ooit hechten we belang aan duurzame voeding. Corona en de lockdown-maatregelen hebben onze aandacht voor lokaal en gezond voedsel nog vergroot. Voedselbossen, boerenmarkten en zelfplukboerderijen zijn in opmars. Ook de VLM werkt mee aan de uitbouw van een efficiënt voedselbeleid. Het doel? Een duurzame toekomst voor de Vlaamse voedselvoorziening.

De Vlaamse Regering wil een sterk Vlaams voedselbeleid ontwikkelen. In haar beleidsnota 2019-2024 stelt minister van Omgeving Zuhal Demir een duurzaam en gezond voedselsysteem voorop, waarbij de voedselketen circulair wordt bekeken. Ze wil samenwerken met de beleidsdomeinen economie en landbouw om de economische actoren te stimuleren om daarvoor actief te vergroenen.

In ​ mei dit jaar stelde de Europese Commissie de ‘Farm to Fork’ of ‘Van boer tot bord’ strategie voor. Daarin is een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem het streefdoel. Naar dat Europese voorbeeld werkt ook Vlaanderen aan een voedselbeleid. In dit artikel doen we een greep uit de voedselinitiatieven die ​ gesteund worden door het Vlaamse plattelandsbeleid.

Voedseloverschotten, bioboeren en korte keten

Het Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO) geeft uitvoering aan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU. De VLM beheert de projectsubsidies voor PDPO-maatregelen. Lokale besturen en organisaties kunnen onder andere ondersteuning krijgen voor projecten rond landbouw en voedsel.

Zo is Food Act 13 een vereniging van de 14 OCMW’s en het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) van Zuid-West-Vlaanderen die voedseloverschotten herverdeelt aan mensen in armoede. Ze halen vooral verse overschotten op van warenhuizen en landbouwers, wat een mooie aanvulling vormt op de voornamelijk droge voeding die de voedselbank bedeelt. ​

Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren zet zich met het PDPO-project Fruitlandschap in voor het behoud en herstel van hoogstamboomgaarden. Meer dan 200 eigenaars van hoogstamboomgaarden kregen advies over het herstel van hun boomgaard. In totaal werden in dit project 2250 bomen geplant en 3000 bomen gesnoeid.

Landgenoten is een coöperatie en een stichting die landbouwgrond koopt met het geld van aandeelhouders en schenkers. Ze verhuurt die grond aan bioboeren via loopbaanlange contracten. Daarnaast nemen de Landgenoten ook grond in beheer, geven ze advies aan grondeigenaren om hun grond duurzaam te laten bewerken en zoeken ze overnemers voor landbouwers die stoppen.

Het Plattelandscentrum Meetjesland lanceerde een interactieve website. Daarmee wordt de korte keten gepromoot en willen ze de consument bewust maken van duurzame voeding.

VVSG-netwerk voor lokale voedselstrategieën

De VLM steunt het VVSG - kennisnetwerk ‘Lokale Voedselstrategie’, dat werkt aan de transitie naar een Lokaal Circulair Voedselbeleid voor lokale besturen. In een circulair model verbeteren de productietechnieken het lokale ecosysteem in plaats van het uit te putten, wordt er maximaal gewerkt met lokale boeren, en doneert men voedseloverschotten of herwaardeert ze tot nieuwe producten. ​ Een voedselstrategie is een proces waarbij burgers, beleidsmakers, boeren en andere lokale actoren samenwerken aan een eerlijk en gezond voedselsysteem. ​ 

Steven Desair, Adviseur Lokale Voedselstrategie (VVSG): ​ “We staan voor een grote voedseluitdaging. De huidige voedselproductie in Vlaanderen is verantwoordelijk voor 35% van de broeikasgassen. Ons Westers voedingspatroon zorgt voor heel wat chronische ziekten, 10 tot 15 % van de bevolking in Westerse landen lijdt honger en boeren krijgen geen eerlijke prijzen voor hun producten. Lokale besturen staan het dichtst bij de burgers, bij die realiteit. Zij kunnen via een Lokaal Circulair Voedselbeleid maatschappelijke uitdagingen aanpakken zoals armoede, gezondheid en sociale bescherming, ruimtelijke ordening, lokale handel, energie en onderwijs,”

Een concreet initiatief is een digitale bijeenkomst voor lokale besturen over duurzame aanbestedingen. Die heeft plaats op 26 januari 2021 en wordt georganiseerd door het Lerend Netwerk Lokaal Circulair Voedselbeleid. Meer info: ​ https://www.vvsg.be/opleidingen/lerend-netwerk-lokaal-voedselbeleid-korte-keten.

Bij de Stad Hoogstraten vinden we een mooie illustratie van de rol van lokale besturen. Onder de vlag ‘OogstStraten’ worden daar bestaande en nieuwe voedselinitiatieven gepromoot via een interactief platform. Zo is er o.a. een kortketenfietsroute langs de korteketenadressen van Hoogstraten, een wekelijkse boerenmarkt, en werd de binnentuin aan het stadhuis door personeelsleden van de stad omgetoverd tot een oogsttuin met eetbaar groen.