Een nest op je perceel? Landbouwers spelen een sleutelrol in de bescherming van kwetsbare akker- en weidevogels

In mei leggen alle vogels een ei - soms midden in een landbouwperceel. Heel wat akker- en weidevogels kiezen een goed plekje op de grond om te broeden. Zoals de wulp die elk jaar terugkeert naar hetzelfde grasland, of een grauwe gors die zijn nest bouwt in een akker met luzerne. Prachtig om te zien, maar niet zonder risico. Want zo’n nest kan makkelijk verloren gaan als roofdieren het vinden, ​ of als het perceel gemaaid wordt. ​ “Daarom is het belangrijk dat landbouwers weten dat ze ons kunnen contacteren,” zegt Naomi Van Brabant, bedrijfsplanner bij de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). “Ze kunnen begeleiding krijgen én een vergoeding aanvragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos om het nest te beschermen.”

“Meestal zijn het medewerkers van Natuurpunt of andere terreinorganisaties die nesten opmerken,” legt Naomi uit. “In mijn werkgebied – de Getevallei en Velpevallei – werkt de VLM daarvoor samen met Natuurpunt, die deze opdracht uitvoert in het kader van het soortenbeschermingsprogramma voor weidevogels voor Natuur en Bos. Als zij een nest vinden en de landbouwer niet kennen, bellen ze mij. Ik neem dan contact op met de landbouwer om toestemming te vragen voor nestbescherming.”

Soms gaat het ook omgekeerd. Een landbouwer merkt een broedgeval op en belt zelf naar zijn of haar bedrijfsplanner. “Dat is eigenlijk het ideale scenario,” zegt Naomi. “Zeker bij soorten zoals wulp of grauwe gors is bescherming verplicht. In dat geval wordt het nest gemarkeerd of afgezet en wordt er door Natuur en Bos een compensatie voorzien voor het stuk perceel dat tijdelijk niet bewerkt mag worden.”

Niet elke vogelsoort heeft formele bescherming nodig. Maar voor een aantal soorten – zoals wulp, grauwe gors, grutto, kwartelkoning, velduil en kiekendieven – is dat wél het geval. In 2024 beschermden 53 landbouwers in Vlaanderen zo samen 80 nesten, waarvoor ze een vergoeding ontvingen.

Beheerovereenkomsten voor broedvriendelijke landbouwpercelen

Nestbescherming is vaak ad hoc, maar de VLM werkt ook aan structurele oplossingen. “Met onze beheerovereenkomsten creëren we broedvriendelijke percelen,” legt Naomi uit. Zo zijn er beheerovereenkomsten weidevogelbeheer met uitgestelde maaidata (na 22 juni of 15 juli) om wulpen voldoende tijd te geven om hun jongen groot te brengen. Andere beheerovereenkomsten, zoals luzernehooiland, zijn ideaal voor akkervogels zoals de grauwe gors.

“In Ezemaal hebben we onlangs 3 grote percelen fauna-akker luzerne aangelegd”, zegt Naomi “en dit jaar zitten er opnieuw verschillende koppels grauwe gorzen in de buurt. Om hun nesten op te sporen en te beschermen werken we nauw samen met Natuur en Bos, Vzw Veldwerk en Vzw Grauwe gors.”

©VlaamseLandmaatschappij, NaomiVanBrabant - perceel met beheerovereenkomst fauna-akker luzerne©VlaamseLandmaatschappij, NaomiVanBrabant - perceel met beheerovereenkomst fauna-akker luzerne waar jaarlijks grauwe gros op broedt

©Agentschap voor Natuur en Bos / Maxime Bervoets: elektrisch raster op maïsakker voor de bescherming van een nest van wulp

Ook bij beheerovereenkomsten extra compensatie voor nestbescherming

Ook als er gebroed wordt op een perceel met een beheerovereenkomst, heeft de landbouwer recht op een extra vergoeding. “Dat is logisch,” legt Naomi uit. “Een landbouwer met een beheerovereenkomst krijgt al een jaarlijkse beheervergoeding om later te maaien of bepaalde maatregelen te nemen. Maar ook dan kan het nodig zijn om nóg later te maaien om het nest te beschermen. Die extra opbrengstderving moet dus ook vergoed worden.”

Bijvoorbeeld: een fauna-akker luzerne, mag normaal vanaf 15 juni gemaaid worden. Maar als er een nest is, moet die eerste maaibeurt soms (gedeeltelijk) worden uitgesteld. De landbouwer loopt dan inkomsten mis, want vroeg maaisel is vaak rijker aan voedingsstoffen en dus waardevoller. In dat geval komt er bovenop de beheervergoeding nog een compensatie.

Meer informatie?