“Iedereen is het erover eens dat we ons beter moeten wapenen tegen overstromingen en droogte”

In oktober 2021 stelde de Vlaamse Regering een multidisciplinair expertenpanel hoogwaterbeveiliging aan, dat de opdracht kreeg om te onderzoeken hoe Vlaanderen zich beter kan beschermen tegen wateroverlast. We vroegen aan prof. Patrick Willems (KU Leuven) om een woordje uitleg over het advies “Weerbaar Waterland”.

​Wat staat er in het rapport Weerbaar Waterland?

​Op vraag van minister Lydia Peeters en minister Zuhal Demir hebben we met een expertengroep het rapport ‘Weerbaar Waterland’ voorgesteld. De aanleiding daarvan waren de grote overstromingen van 2021 in Wallonië. Het rapport moest het effect van zo’n waterbom boven Vlaanderen bekijken en nagaan hoe we ons daar beter op kunnen voorbereiden. We kwamen tot de conclusie dat de impact onaanvaardbaar groot zou zijn. Naast het effect van een uitzonderlijke waterbom hebben we ook de frequentere overstromingen door de klimaatverandering onderzocht. Ook de gevolgen van periodes van extreme droogte, waarmee we de laatste jaren steeds meer geconfronteerd worden, zijn in het rapport opgenomen.

Iedereen is het erover eens dat we ons beter moeten wapenen tegen overstromingen en droogte, door natuurgebaseerde maatregelen. Dat zijn de zogenaamde groen-blauwe oplossingen, waarbij vegetatie (het groen) en water (het blauw) samenwerken om voordelen voor de mens te leveren. We hebben met de expertengroep voorgesteld hoe je dat kan aanpakken.

Hoe moet Vlaanderen de waterproblematiek aanpakken?

​Om een integraal waterbeheer op landschapsniveau uit te werken, zijn bovenstrooms lokaal gerichte acties noodzakelijk om ervoor te zorgen dat minder neerslagwater meteen afstroomt naar overstromingsgevoelige gebieden. Dat kan enerzijds door de infiltratie van het neerslagwater in de hand te werken, anderzijds door lokaal water te bufferen in kleinschalige en landschappelijk geïntegreerde opvangsystemen en langs riviervalleien.

In de eerste plaats moeten we concrete doelen definiëren per deelstroomgebied. We moeten berekenen welk percentage regenwater stroomopwaarts moet worden vastgehouden, plaatselijk kan ​ infiltreren en vertraagd mag worden afgevoerd. Langs riviervalleien moeten we berekenen hoeveel water we tussen twee risicopunten kunnen en zouden moeten bufferen.

Wat verwacht het expertenpanel precies van lokale actoren?

Lokale actoren kunnen in gebiedscoalities aan de slag gaan om die doelen te realiseren, door een actieprogramma op te stellen per deelgebied met concrete acties, uitvoerders, timing en budget.

Het idee is om die actieprogramma's klaar te hebben tegen de volgende generatie van stroomgebiedbeheerplannen. Dat is nodig om de doelen effectief te halen en voldoende weerbaar te zijn tegen droogte en overstromingen.

Leren uit pilootgebieden

We starten best in een aantal pilootgebieden, waar nu al een aantal van de gebiedscoalities van het programma Water-Land-Schap aan het werk zijn. Daaruit kan men leren en bijsturen indien nodig. Op basis van die lessen kunnen we een aanpak uitrollen voor gans Vlaanderen.

Wat is de rol van de Vlaamse Landmaatschappij?

De VLM is een belangrijke partner omdat ze via inrichtingsinstrumenten en grondenbanken veel zaken realiseert op het terrein. De VLM kan enerzijds de doelen en de actieprogramma’s van de gebiedscoalities helpen opmaken. Anderzijds is er via de Water-Land-Schapsprojecten veel ervaring opgebouwd met de werking van de gebiedscoalities zelf. Op 24 januari is er trouwens een symposium waarbij die ervaringen verzameld en gedeeld worden.

Zie je al iets bewegen op het terrein?

Sinds de start van de Blue Deal merk ik wel een versnelling van lopende acties en nieuwe initiatieven. Recent keurde de Vlaamse Regering nog een pakket van droogtemaatregelen goed voor 24 miljoen euro, waaronder de goedkeuring van de gebiedsprogramma’s van de 11 gebiedscoalities van Water-Land-Schap 2.0. Dat is een mooi pakket aan nieuwe Blue Deal-projecten in de open ruimte. Ik heb een aantal van die projecten zelf mee helpen evalueren en kan bevestigen dat ze impactvol zullen zijn!

Toch is er nog veel werk aan de winkel. We moeten de problematiek en ook de oplossingen op grotere schaal durven bekijken. De uitdaging voor de gebiedscoalities is om nog sterker in te zetten op maatregelen die een meetbaar effect hebben op het vasthouden van water. Vele kleintjes maken een grote watershift.

​Bedankt Patrick!