Is Vlaanderen nu klimaatrobuuster dan 5 jaar geleden?

Symposium Water-Land-Schap 24 januari 2023

23 januari 2023

Op 24 januari verzamelen talrijke lokale en Vlaamse actoren in Brussel, om inzichten met elkaar te delen over hoe we Vlaanderen klimaatrobuuster kunnen maken. De voorbije 5 jaar werkten zij samen met landbouwers aan het milderen van de effecten van droogte en wateroverlast op hun percelen, het landschap en de natuur. Ze zochten naar kansen om water beter vast te houden en soorten daarvan te laten profiteren.

Ondertussen is meer dan 50 hectare akkerland beter beschermd tegen droogte door peilgestuurde drainage. Dankzij het toevoegen van houtsnippers houdt 40 hectare grond koolstof beter vast. Daarnaast zijn meer dan 30 km bijkomende oeverstroken aangelegd, evenals 27 hectare soortenrijk grasland, en werden 30 stuwen en 5 plantaardige dammen geplaatst.

Minister Demir: “Het veranderende klimaat is uitdagend, maar door lokale en bovenlokale samenwerking kunnen we zoeken naar gepaste oplossingen. Draagvlak voor maatregelen in het landschap ontstaat immers pas wanneer alle sectoren aan tafel zitten. Water-Land-Schap is de start van een Vlaanderen dat op een duurzame manier water ten volste weet te benutten en meer grip heeft op het klimaat, rekening houdend met zowel de landbouw, de natuur en de bewoners. Ik kijk dan ook uit naar hoe dit verder loopt.”

Vlaanderen wordt steeds droger. De laatste jaren staat in de helft van Vlaanderen het grondwater in april laag tot zeer laag. We beginnen dus met weinig reserve aan de zomer en moeten steeds opnieuw hopen dat die niet al te droog wordt. De korte, intense neerslagpieken in de zomer zijn vaak niet voldoende om de droogte te vermijden. Toch moeten we niet bij de pakken blijven neerzitten. Door samen te werken, kunnen we het tij keren. Sinds 2019 is het landinrichtingsproject Water-Land-Schap actief, met gebiedsgerichte maatregelen rond water, landbouw en landschap.

De maatregelen van het project Water-Land-Schap werden in 14 gebieden gedurende enkele jaren uitgetest en opgevolgd. Lokale gebiedscoalities gingen ter plaatse aan de slag en kregen daarbij ondersteuning van de Vlaamse overheid. De VLM maakte gebruik van ervaring uit het buitenland via het Interregproject Co-Adapt voor het uitwisselen van ideeën over het nauw betrekken van landbouwers en lokale partners.

Enkele voorbeelden

In de Herk- en Mombeekvallei in Borgloon is men bezig met het hermeanderen van de Herkebeek. Door de rechte beek opnieuw te laten kronkelen, wordt het water vertraagd afgevoerd en krijgt het meer kansen om in de bodem te trekken. Het doel is om verdroging tegen te gaan bij de lokale veenmoerassen en drassige hooilanden.

In het Waasland in Oost-Vlaanderen werkt de coalitie “Barbierbeek verbindt” onder andere rond bufferstroken. Om erosie in de Barbierbeek tegen te gaan, worden bufferstroken aangelegd in overeenkomst met de lokale landbouwers. De stroken zorgen ook voor een natuurlijkere inkleding rond de waterloop en versterken ze zo het lokale ecosysteem. Als alle lokale landbouwers meewerken kan er één lange bufferstrook gevormd worden en krijgt erosie nergens de kans om de beek te vervuilen.

In Ravels werd er gewerkt rond het ophouden van water bij landbouwpercelen met behulp van regelbare stuwtjes en de omvorming van traditionele drainage naar peilgestuurde drainage. Peilgestuurde drainage is drainage waarbij de verzamelbuis niet rechtstreeks uitloopt in een waterloop, maar het water wordt opgevangen in een put met een regelbare overstort. De landbouwer kan zo zelf kiezen hoeveel water er wordt opgehouden. Enkele dagen voor de start van de veldwerkzaamheden kan de landbouwer de regelbuis eruit halen om zo het perceel tijdelijk te draineren.

Voorlopige resultaten

De gezamenlijke inspanning van de 14 gebiedscoalities is alvast samen te vatten in de volgende cijfers:

meer dan 50 hectare akkerland is beter beschermd tegen droogte door peilgestuurde drainage;
meer dan 40 hectare houdt koolstof beter vast door het inbrengen van houtsnippers;
meer dan 30 km bijkomende oeverstroken zijn aangelegd, evenals 27 hectare soortenrijk grasland;
Er werden 30 stuwen en 5 plantaardige dammen geplaatst;
Er is een Water-Land-Schapsnetwerk over alle provincies heen ontstaan dat 30 gebieden, meer dan 60 gemeenten en meer dan 100 betrokken organisaties samenbrengt.

Sinds dit jaar zijn 15 nieuwe gebiedsprogramma’s uitgewerkt. Het gehele netwerk Water-Land-Schap bekijkt nu hoe de urgente problematiek van klimaatverandering in die gebieden snel kan worden aangepakt.

Leren van elkaar

Op 24 januari luisteren de betrokken organisaties naar elkaar en kunnen ze leren van elkaars praktijkvoorbeelden. Eén van de genodigden is professor Patrick Willems (KU Leuven), lid van het expertenpanel hoogwaterbeveiliging en co-auteur van het rapport Weerbaar Waterland. Hij zal het netwerk toespreken vanuit zijn inzicht in de ingrepen die nodig zijn om het watersysteem in Vlaanderen klimaatrobuuster. Deelnemers aan de 14 gebiedscoalities getuigen over hun proces en over de voorbeelden van maatregelen die op het terrein zijn uitgevoerd.