Sterkere dorpshuizen, sterkere dorpen: neem deel aan de oproep dorpshuizen
18 december 2025
Een dorpshuis is al lang niet meer zomaar een zaaltje dat af en toe wordt opengemaakt voor een vergadering of een buurtfeest. Over heel Vlaanderen evolueren ontmoetingsplekken tot dynamische buurtpunten waar dienstverlening, zorg, korte keten, lokale handel én het sociale leven samenkomen. Met de nieuwe oproep dorpshuizen willen de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de Koning Boudewijnstichting (KBS) lokale besturen en beheerders helpen om die evolutie te versnellen. Dorpshuizen kunnen zo tot 10.000 euro steun krijgen om hun werking te versterken.
Goele Vercammen, beleidsmedewerker plattelandsbeleid bij de VLM, licht toe waarom dit het perfecte moment is voor lokale besturen om mee op de kar te springen.
Dorpshuizen nemen veel vormen aan: een parochiezaal, een dienstencentrum, een jeugdgebouw of een gemeenschapsruimte. Toch richt de oproep zich op plekken die méér willen zijn dan vier muren en een sleutel. “We zoeken dorpshuizen die gangmaker durven te zijn,” zegt Goele. “Plekken die inspelen op lokale noden, die verbinden en vernieuwen. Sommige dorpshuizen evolueren naar echte dorps- en buurtpunten waar dienstverlening, sociale activiteiten en lokale handel elkaar vinden.”
Die evolutie is geen luxe, maar een antwoord op duidelijke uitdagingen. Uit het Plattelandsrapport blijkt dat de leefbaarheid van dorpen onder druk staat door vergrijzing, veranderende gemeenschappen, een verouderd gebouwenpatrimonium, beperkte middelen en veel pendelbewegingen. Een multifunctioneel dorpshuis kan net daar het verschil maken: een plaats waar mensen elkaar vinden, waar diensten dicht bij huis blijven en waar nieuwe ideeën wortel schieten.
Waar lopen dorpshuizen vandaag tegenaan?
Zowel de renovatie, het beheer als de uitbating van een dorpshuis brengen heel wat vragen met zich mee. “Ontmoetingsplaatsen vragen investeringen, tijd en expertise,” legt Goele uit. “Lokale besturen krijgen uiteenlopende vragen binnen: van het behoud van een dorpszaal tot de herbestemming van een kerk of leegstaand gebouw. Vaak bekijken verschillende actoren—besturen, burgers, verenigingen—elk een stukje van de puzzel. Door samen te werken ontstaat een sterker toekomstverhaal.”
De meest succesvolle formule is om elkaar te kunnen vinden vanuit een gedeeld zicht op de toekomst vanuit elkaars verwachtingen en engagementen. Een goede start daarvoor is een buurt- of dorpsanalyse. Dat instrument bewees zijn nut al bij ‘Zorgzame Buurten’ en het Leaderproject Dorpspunten in Sint-Truiden. Zo’n analyse biedt een gedeelde basis van waaruit vertrouwen en taakverdeling kunnen groeien. Expertise aantrekken helpt om het kader te bewaken en standpunten helder te benoemen. Organisaties zoals SAAMO, Landelijke Gilden, Ferm, Rurant, Kwaito of Avansa, en ook provinciale of private experten in participatie en procesbegeleiding, kunnen lokale besturen hierin ondersteunen. Deze manieren om de werking van een dorpshuis te versterken, vallen onder de mogelijke steun binnen de oproep. Investeringen in het gebouw zelf komen niet in aanmerking.
Meer dan een ontmoetingsplek: inspirerende voorbeelden
In Vlaanderen tonen verschillende dorps- en buurtpunten dat een dorpshuis kan uitgroeien tot een plek waar sociaal en economisch weefsel elkaar versterken. Een mooi voorbeeld is de reeks dorpspunten van zorgvoorziening De Lovie in West-Vlaanderen. Wat in 2017 begon in Beveren aan de IJzer, groeide ondertussen uit tot zes locaties. “Het succes van die dorpspunten zit in de combinatie van talentontwikkeling, korte keten en diverse diensten voor de buurt, van glasophaling tot vrijetijdsontwikkeling en Digipunt” zegt Goele. “Daarnaast blijven ze voortdurend in dialoog met lokale handelaars, het verenigingsleven en het bestuur.”
Ook elders ontstaan vernieuwende initiatieven. Zo baat zorgvoorziening Mariënstede twee buurtwinkels uit in Dadizele en Rollegem-Kapelle, waarbij de site in Rollegem-Kapelle ook dienst doet als toeristisch infopunt. In Landegem wordt een buurtpunt uitgebaat in het oude treinstation, een samenwerking tussen zorgorganisaties, een BUSO-school en de lokale gemeenschap. Op andere plaatsen geven lokale besturen samen met vrijwilligers een nieuwe sociaal-maatschappelijke invulling aan dorpshuizen. Soms gebeurt dat in een voormalig gemeentehuis, soms in een vroegere kerk of jeugdlokaal. Telkens gaat het om ontmoetingsplekken die nieuwe verbindingen leggen via activiteiten zoals een sociale kruidenier, een praatcafé voor anderstaligen, een sociaal restaurant, huiswerkbegeleiding, een fietsbieb, een Digipunt of zitdagen van welzijnsorganisaties.
Samenwerking VLM en KBS voor toekomstgerichte dorpshuizen
De VLM en de KBS werken al langer samen, onder meer voor de jaarlijkse oproep Buurten op den Buiten. “De KBS heeft een sterk netwerk bij burgerinitiatieven en een rijke expertise rond lokale dynamieken,” zegt Goele. “De VLM biedt een stevig overheidskader en door de knowhow en middelen te bundelen, creëren we een krachtige mix van inhoudelijke kwaliteit en praktische ondersteuning, gedragen door een onafhankelijke jury.”
Twijfel je nog om in te dienen?
Voor veel beheerders en eigenaars voelt een dorpshuisproject groot of complex aan. Toch is de oproep bewust breed en laagdrempelig opgezet. Enkel commerciële projecten en initiatieven uit centrumsteden worden uitgesloten. “We weten dat het op het platteland meer inspanning vraagt van burgers én van besturen,” benadrukt Goele. “Maar wie zijn idee helder, bondig, planmatig en goed onderbouwd uitschrijft, maakt zeker kans. Daarnaast vragen we om aan te tonen waarom het voorgestelde dorpshuis niet tot de reguliere werking behoort.”
Laureaten krijgen niet alleen financiële steun. Ze worden ook uitgenodigd voor een inspirerend uitwisselingsmoment dat telkens opnieuw voor veel energie en leerkansen zorgt. Voor veel deelnemers is dat net de duw in de rug die ze nodig hebben om hun dorpshuis een stap verder te brengen.
Meer informatie
Je vindt alle informatie over de oproep en hoe je kan indienen op www.vlm.be.