Vlaamse Regering geeft startschot voor ruilverkaveling Rijkevorsel - Wortel

Vorige vrijdag keurde de Vlaamse Regering de oprichting van het comité voor de ruilverkaveling Rijkevorsel-Wortel goed.  Na een periode van onderzoek en overleg, is dit het officiële startschot voor de uitvoering. De ruilverkaveling creëert aaneengesloten blokken natuur- en landbouwgebied door percelen te ruilen. Het comité treedt als rechtspersoon op en is de eigenlijke uitvoerder van de ruilverkaveling.  De Vlaamse Landmaatschappij is het secretariaat van het comité uit en vormt zo de drijvende kracht achter de ruilverkaveling.

Vlaanderen telt heel wat mooie natuurgebieden. Dankzij verschillende ingrepen geven we ook de Markvallei alle troeven in handen om uit te groeien tot een gebied met uitzonderlijke natuur. Het natuurgebied dat hier zal ontstaan wordt een belangrijke partner in de strijd tegen droogte en wateroverlast. Deze mooie samenwerking op het terrein zorgt voor een veerkrachtig landschap dat bestand zal zijn tegen de klimaatverandering, maar ook voor waardevolle natuur waar we allemaal van kunnen genieten én het maakt ook ruimte voor toekomstgerichte landbouw, zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.

Een plaats voor de natuur

In het projectgebied van circa 2.500 ha is momenteel 200 ha aan natuurgebied en bos aanwezig. Na de uitvoering van de ruilverkaveling loopt dat cijfer op tot 334 ha. De bosuitbreiding neemt daarin 10 tot 20 ha voor haar rekening. Ook komen er 15 ha groene landschapselementen zoals bomenrijen en houtkanten bij. Al deze extra natuur slaat jaarlijks 636 ton CO2 op. Dat komt overeen met de jaarlijks uitstoot van zo’n 200 auto’s. Bovendien versterkt die nieuwe natuur een unieke historisch landschap dat langzaam aan het verdwijnen was.

Door de ruilverkaveling ontstaan natuurclusters die invulling geven aan de natuurdoelen van het natura 2000-netwerk. De grootste cluster ontstaat in de Markvallei en de depressie van de Bolkse Beek, gelegen tussen de Wortel-kolonie en de Merksplas-Kolonie. Nu is dat vooral landbouwgrond, maar die maakt plaats voor een aaneengesloten beeklandschap. Dat landschap bestaat uit een afwisseling van natuurlijke graslanden, natte bossen en ruigtes en is de ideale leefomgeving voor typische soorten als de kamsalamander, watervleermuis en de ijsvogel. Daarnaast realiseert het project 30 ha weidevogelgebieden en geeft zo kansen aan trekkende en pleisterende vogels. Op die gebieden is een natuurvriendelijke landbouw mogelijk en wenselijk.

Er zijn diverse maatregelen om water op te slaan in het gebied. Dat verkleint de kans op droogteschade en overstromingen die steeds vaker voorkomen in het veranderende klimaat. Door in de natuurclusters sloten en grachten te dempen of minder diep te maken, stijgt het grondwaterpeil in de omliggende grond. In het agrarisch gebied worden waterconserveringsmaatregelen genomen om te voorkomen dat het oppervlaktewater te snel weg vloeit. Ook de waterkwaliteit gaat erop vooruit. Natuurclusters en oeverstroken langs de waterlopen beschermen het water tegen meststoffen en pesticiden.

Een plaats voor de mens

De grondruil helpt de landbouw. Door verspreide kavels te groeperen rond een bedrijfszetel, kunnen landbouwers besparen op arbeids-en transportkosten. De realisatie van de nieuwe kavelstructuur gaat gepaard met ingrijpende werken. Na de uitvoering van het ruilverkavelingsproject hebben de landbouwkavels een betere waterhuishouding en zijn ze rechtstreeks ontsloten via een openbare weg of een erfdienstbaarheid. Het leggen van deze moeilijke puzzel duurt dan ook enkele jaren.

De ruilverkaveling is ook een ideaal moment om de recreatiemogelijkheden in het gebied te optimaliseren. 25 kilometer nieuwe wandelpaden verbinden de woonkernen met de nieuwe natuur en het opmerkelijke landschap. Door het heraanleggen van enkele kruispunten en het inrichten van alternatieve ontsluitingen wordt ook de verkeersveiligheid verbeterd.

Het resultaat van een lang proces

De Vlaamse Landmaatschappij werkt al enkele jaren aan deze ruilverkaveling en voerde uitvoerig onderzoek in het gebied. De coördinatiecommissie leverde tijdens het hele proces advies. Die commissie bestaat uit ambtenaren die verschillende beleidsdomeinen vertegenwoordigen en leden van de provinciale landbouwkamer. In een parallel traject werkte de VLM samen met de gemeenten Rijkevorsel en Hoogstraten. De hierboven beschreven maatregelen vormen dus een breed gedragen plan waaraan de verschillende belanghebbenden hun bijdrage konden leveren.

Nu de Vlaamse Regering de oprichting van het ruilverkavelingscomité heeft goedgekeurd, komen we in een nieuwe fase. Het ruilverkavelingscomité vervangt de coördinatiecommissie, en is ook samengesteld uit 7 ambtenaren en 4 leden van de provinciale landbouwkamer. Het ruilverkavelingscomité raadpleegt bij belangrijke beslissingen de commissie van advies. Die commissie bestaat uit betrokken eigenaars, gebruikers en kenners van de streek. 

Financiën

De totale kostprijs van het ruilverkavelingsproject is geraamd op 16,75 miljoen euro. Het Vlaamse Gewest dekt het grootste deel van de kosten. De eigenaars betalen voor de inrichting van de nieuwe kavel het aandeel dat niet door het Vlaamse Gewest of andere partners wordt gesubsidieerd. Bij wegenwerken leveren de betrokken gemeenten Rijkevorsel en Hoogstraten een bijdrage tussen 20% en 40%, afhankelijk van de werken. Voor werken aan waterlopen betaalt de Provincie Antwerpen 30% van de kosten.