“Vloethemveld, verborgen parel” bundelt kennis over uniek natuurgebied met bewogen geschiedenis

Vloethemveld is een bos- en natuurgebied van 365 hectare in Zedelgem en Jabbeke met een rijk cultuurhistorisch verleden. Samen met enkele partners en een groep fans van deze plek vol oude verhalen heeft de Vlaamse Landmaatschappij het boek “Vloethemveld, verborgen parel” uitgegeven. Lokale onderzoekers die al jarenlang gefascineerd zijn door Vloethemveld, delen zo hun kennis met het grote publiek.

Met dit naslagwerk, uitgegeven bij Stichting Kunstboek, wandel je door het verleden en het heden van Vloethemveld. Je ontdekt de vele gezichten van het natuur- en bosgebied door de ogen van archeologen, geografen, heemkundigen, geschiedkundigen, militairen, bosbouwers, biologen, … . Zij brachten hun teksten - die het resultaat zijn van vele jaren studie en onderzoek - samen en zorgden voor gedetailleerd kaartmateriaal en veel nooit eerder gepubliceerde foto’s. Samen onthullen ze zo de lange geschiedenis van het gebied.

Op het einde van de 13^de eeuw begon men met de ontginning van de woeste gronden om vis te kweken er aan landbouw en bosbouw te doen. Meer dan 600 jaar was Vloethemveld in handen van het Sint-Janshospitaal van Brugge, dat door de gronden inkomsten genereerde om zieken en armen op te vangen. In de Eerste Wereldoorlog kapten de Duitsers het gebied kaal en hadden ze er een oefenterrein. In het interbellum kwam Vloethemveld in handen van het Belgische leger, dat er een munitiedepot opende en spoorlijnen aanlegde. Na de bezetting door de Duitsers werd het terrein in 1944 getransformeerd tot een kamp voor tienduizenden krijgsgevangenen onder bevel van de Britten. Vanaf 1952 werd Vloethemveld opnieuw uitgebouwd tot het grootste munitiedepot in België. Het sloot zijn deuren in 1994. Van 1951 tot 2007 was er in de kazerne ook een school voor onderofficieren gehuisvest. Door de militaire activiteiten bleef Vloethemveld gevrijwaard van verkaveling en intensieve landbouw en behield het uitgestrekte domein een grote biodiversiteit. Vanaf 1995-1996 kreeg Vloethemveld bescherming: als bos- en natuurgebied, als Habitatrichtlijngebied, als landschap en open erfgoed. Anno 2022 is er flink geïnvesteerd in het grote domein, dat een eigen Facebookpagina heeft.

Nieuwe groenpool in het Brugse Ommeland

De VLM coördineerde de samenstelling van het lijvige naslagwerk samen met ANB. Het boek is één van de realisaties van het samenwerkingsverband dat in 2016 mede als een gevolg van het landinrichtingsproject Moubeek-Vloethemveld werd gesloten door het Agentschap voor Natuur en Bos, de gemeenten Zedelgem en Jabbeke en de VLM. De partners gingen akkoord om samen het unieke Vloethemveld in te richten als een open natuur- en erfgoedsite. De VLM maakte een inrichtingsplan op dat de ruime omgeving van Vloethemveld op de kaart wil zetten als plattelandsregio en als een heuse groenpool in het Brugse Ommeland, waarin natuur en erfgoed de rode draad vormen. Zo konden enkele nieuwe stukken bos zoals het Ockerhout gevormd worden.

Liesbeth Gellinck, projectleider van het inrichtingsplan Moubeek-Vloethemveld bij de VLM: “Bij de uitvoering van ons project hebben we heel wat mensen ontmoet die gefascineerd zijn door Vloethemveld, en het bleef ons verbazen hoeveel kennis zij in de loop der jaren hebben opgebouwd. Het boek brengt die kennis van niet minder dan 17 auteurs op een bevattelijke manier naar de lezer, en het bevat ook een hoofdstuk over de toekomst van het gebied als natuur- en erfgoedsite. Een must voor wie meer wil weten over het samengaan van erfgoed en natuur in dit mooie open ruimtegebied en een mooie bekroning voor het monnikenwerk van de partners van het samenwerkingsverband en de leden van het Historisch Wetenschappelijk Comité en de vzw Vloethemveld.”

Millitair gebied wordt topnatuur

De voorbije jaren is er hard gewerkt op en rond het bos- en natuurgebied. Kunstwerken gemaakt door krijgsgevangenen en oude gebouwen zijn opgeknapt. Er zijn wandelpaden, rustplaatsen en speelzones aangelegd. ​ Er werd bebost en extra waterberging gecreëerd. Aan de ingang van het domein heeft ANB het kamphuis, een voormalige kantine voor soldaten, gerenoveerd en ingericht voor het onthaal van bezoekers. De partners ondersteunden een groep vrijwilligers om een vzw op te richten voor het onthaal van individuele bezoekers en groepen. Om het historisch onderzoek te stimuleren en de kennis errond te delen is een Historisch Wetenschappelijk Comité opgericht, dat in nauwe samenwerking met de gemeentelijke archiefdiensten en de intergemeentelijke erfgoeddienst Raakvlak zorgt voor de verdere uitbouw van een archief over Vloethemveld. ​ Eva Vanhuyse, coördinator Vloethemveld voor de gemeenten Jabbeke en Zedelgem: “Niet alleen de fysieke inrichting op het terrein is van belang. We wilden daarnaast bouwen aan meer draagvlak voor het natuurbehoud en het erfgoed. We hopen dat ook het boek bijdraagt aan de waardering voor dit prachtige domein, zodat iedereen nog meer kan genieten van al het moois dat Vloethemveld te bieden heeft.”

Er groeien meer dan 350 soorten planten in Vloethemveld. Veel daarvan zijn zeldzaam en/of bedreigd. In augustus-september kleurt de heide prachtig roze, paars en rood. Maar je kunt jaarrond fraaie waarnemingen doen: in april zie je terugkerende trekvogels, vanaf mei vind je massa’s zandbijtjes, in mei en juni bloeit de gevlekte orchis, in juli kun je heel veel vlinders en insecten bewonderen of fotograferen. Oktober is de paddenstoelenmaand – er zijn al meer dan 400 soorten waargenomen in Vloethemveld – en de winter is de beste tijd om reeën te spotten.

Geniet je graag van het landschap tijdens een mooie wandeling, dan kun je het knooppuntennetwerk Vloethemveld gebruiken of de bewegwijzerde wandelingen ​ uitproberen. Als jogger kom je aan je trekken op één van de natuurlopen: er zijn drie circuits tussen 1,8 en 7 km. In het speelbos en de speelzone kunnen je kinderen urenlang ravotten.

Om beleving, natuurbescherming en zorg voor het erfgoed te verzoenen, is Vloethemveld opgedeeld in drie zones. Eén zone is stiltegebied en kan op een beperkt aantal tijdstippen bezocht worden met een gids. Eén zone, Kamp Vloethemveld, kun je jaarrond bezoeken met een gids die volop verhalen vertelt en je o.a. meeneemt naar de ‘barakkenstraat’ waar na de Tweede Wereldoorlog krijgsgevangenen opeengepakt zaten. ​ De rest van het bos- en natuurgebied is vrij toegankelijk op de paden. Hier vind je de Heidetoren: een uitkijktoren van waar je een weids zicht hebt op het stiltegebied: velden, dreven en plassen. Regine Vanallemeersch, communicatiemedewerker bij ANB en één van de 17 auteurs: “Ik ben blij met de indeling in de drie zones omdat we zo het erfgoed en de ecologische draagkracht van het gebied respecteren, terwijl iedereen toch van de natuur en het landschap kan genieten en de sporen van het verleden kan ontdekken. Het is fijn om te zien dat de speelzone heel veel gebruikt wordt.”

Het boek

"Vloethemveld, verborgen parel" (ISBN 978-90-5856-668-3) is het eerste boek dat een gedetailleerd overzicht biedt van het domein in al zijn aspecten. Het is gerealiseerd door het samenwerkingsverband Vloethemveld met de gewaardeerde medewerking van het Historisch Wetenschappelijk Comité Vloethemveld en Vloethemveld vzw.

De auteurs zijn Anton Blokken, Guido Blokken, Géry E. Cappon, Luc De Cat, Liesbeth Gellinck, Jan Huyghe, Griet Lambrecht, Steve Margodt, Koen Maertens, Jari Mikkelsen, Ludo Meulebrouck, Frederik Roelens, Regine Vanallemeersch, Hannah Van Nieuwenhuyse, Dieter Verwerft, Arnout Zwaenepoel en Luc Zwartjes.

Het boek is te koop aan 45 euro in de gemeentehuizen van Zedelgem en Jabbeke:

Of je kan het bestellen en laten opsturen via dit formulier; je betaalt dan 53 euro.

Vloethemveld bezoeken

Samenwerken aan natuur en erfgoed in ​ Vloethemveld – een gezamenlijke droom

Vloethemveld is een uniek natuurgebied van ongeveer 365 hectare met een verborgen verleden, waarin we zowel de Europese topnatuur als het erfgoed willen bewaren. In 2019 ondertekenden Agentschap Natuur en Bos, de gemeenten Zedelgem en Jabbeke en de Vlaamse Landmaatschappij een samenwerkingsovereenkomst. Deze overeenkomst vormt het kader voor de publiekswerking en het onthaal van het volledige Vloethemveld, de exploitatie van het Kamp Vloethemveld en Kamphuis, en de gidsenwerking. Ook het beheer van het erfgoed staat daarin centraal. Aan de overeenkomst is een investeringsprogramma van zo'n 5 miljoen euro gekoppeld . Hiermee worden niet allen de bezoekers warm onthaald door te investeren in een nieuw onthaalplein, een onthaalgebouw, maar wordt ook het erfgoed behouden en wordt het Vloethemveld uitgebreid met biodiverse bossen, ​ graslanden en heide waar bewegwijzerde paden je volop van laten genieten.