‘We brengen het beste van vroeger en nu samen in Landschapspark Zwinstreek’
8 maart 2024
_NB.jpg "Landschapspark Zwinstreek - ©BjornSnelders")
Wie is nooit op schoolreis geweest naar natuurgebied het Zwin? Met zijn unieke landschap van slikken en schorren, rijke biodiversiteit en talrijke lokale en trekvogels, is het een paradijs voor wandelaars en natuurliefhebbers. Landschapspark Zwinstreek omvat het Zwin en het gebied daarrond, van Heist tot het Krekengebied van Sint-Laureins, en van Brugge tot Breskens, over de grens met Nederland. De grootste uitdagingen voor het Landschapspark? De grensoverschrijdende samenwerking, de interactie tussen land en water en het evenwicht tussen toeristische ontsluiting en de leefbaarheid van de streek voor de bewoners. Tom Vermeersch, projectcoördinator bij de provincie West-Vlaanderen, vertelt ons over de plannen voor dit bijzonder Landschapspark.
Wat betekent de erkenning tot landschapspark voor jullie?
Het is een erkenning van een prachtige streek met een rijke geschiedenis, een typisch landschap en een heel ondernemend netwerk van partners. Er is een rijke traditie van samenwerking in grensoverschrijdende projecten. De erkenning van het landschapspark is meteen een kans om die samenwerking structureel vorm te geven. Het parkbureau kan dankzij de erkenning ook op langetermijnfinanciering rekenen. Die beide factoren zijn cruciaal voor de streekontwikkeling in het grensgebied.
.jpg "Duinlandschap - ©Bjorn Snelders")
Wat maakt landschapspark Zwinstreek bijzonder?
De Zwinstreek is het enige kust- en poldergebied onder de erkende parken. De Zwingeul heeft vele uitlopers tot diep in het binnenland en vormt de ruggengraat van het landschap hier. De interactie tussen land en zee typeert het gebied. Veel van de stadjes en dorpen liggen bij voormalige geulen, of waren ooit havenstadjes.
De Zwinstreek is ook een grensoverschrijdend landschapspark, met een rijk historisch verleden. Het is een ruim gebied van 45.000 ha, verspreid over twee landen, drie provincies en vier toeristische regio’s. We moeten dus met veel verschillende partners overleggen en samenwerken. Het feit dat we de provincie- en landsgrenzen overbruggen, maakt het extra boeiend en uitdagend.
Rond welke thema’s werken jullie in Landschapspark Zwinstreek?
We zetten in op een goede balans van zoet en zout water voor mens, landbouw en natuur. De verschillende gradaties van zoet en zout water in het poldergebied zorgen voor een unieke biodiversiteit en voor de typische polderteelten in de landbouw. De klimaatverandering vergroot de kans op verzilting en verdroging. Maar de polders zijn erg dynamisch en van nature maakbare gebieden. De polders en de natuurlijke kreken en aangelegde kanalen bieden kansen om een klimaatrobuust waterbeleid te voeren, waarbij landbouw en natuur van voldoende zoet en kwalitatief water worden voorzien.
Ons rijk historisch verleden inspireert velen en is een troef voor het lokaal ondernemerschap. Dat kan gaan om streekproducten ontwikkelen, of een B&B of een horecazaak opzetten met een erfgoedthema. De kwalitatieve landbouwproducten hebben we al, en de gastronomische restaurants uit de streek maken daar gretig gebruik van. We willen de samenwerking tussen producent en verwerker verder verbeteren en de marketing kleuren met geschiedenis en authentieke streekverhalen. Zo brengen we het beste van vroeger en nu samen.
Was de landbouwsector in het voorbereidend traject ook betrokken?
Absoluut. Ruim 70% van het landgebruik in het landschapspark is agrarisch. Het was dus erg belangrijk om in nauw overleg met de landbouwers, de landbouworganisaties en de landbouwaanspreekpunten bij de lokale besturen de ambities te bespreken, plannen te maken en projecten uit te werken. Voor het Landschapspark wordt een parkbureau opgericht, waarin ook de landbouwsector vertegenwoordigd wordt. En uiteraard gaan we ook specifieke landbouwprojecten ontwikkelen.
Wat zijn de eerste acties die jullie nu gaan doen?
In ons operationeel plan hebben we meer dan 280 acties gepland, maar we beginnen met een paar prioriteiten. We gaan binnenkort van start met de herinrichting van de Paulusvaart en de Cantelmolinie, beiden onderdeel van de Staats-Spaanse Linies. (De Staats-Spaanse Linies zijn verdedigingslinies uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). In het landschap zijn nog veel restanten van die Linies te vinden). We herontwikkelen het Maleveld rond het Grafelijk Slot van Male in samenwerking met de stad Brugge en investeren in betere ontvangstfaciliteiten voor bezoekers. Het Sint-Janshospitaal in Damme wordt opnieuw ontwikkeld en Natuurpunt afdeling Damme bouwt daar een nieuw natuuronthaalpunt. Daarnaast krijgt de kleine dorpskern van Middelburg een opfrissing. En tot slot investeren we in aantrekkelijke belevingsplekken langs onze fietsnetwerken. Zo kunnen we onze bezoekers beter verwelkomen en wegwijs maken in de Zwinstreek.
.jpg "Krinkeldijk Damme ©Jan Darthet")
Wat zijn de plannen op de langere termijn?
We hebben enkele grote projecten gedefinieerd binnen de vier hoofdlijnen van ons masterplan. We willen bijvoorbeeld werken aan een krekenvisie, een onthaalplan en een (kerk)torennetwerk voor landschapsobservatie. Een onthaalplan kan bijvoorbeeld bepalen hoe we informatievoorzieningen zoals bezoekerscentra en recreatieve faciliteiten kunnen inrichten om bezoekers te oriënteren en te informeren over het park. Het torennetwerk kan niet alleen parochiekerken een nieuwe bestemming geven, maar ook historische cartografie koppelen aan unieke zichten op het polderlandschap. Daarnaast willen we samen met de lokale landbouwers een visie ontwikkelen voor de landbouw in ons gebied, met de nadruk op kansen voor innovatie.
De Zwinstreek is een streek waar al veel toerisme is. Wat is de meerwaarde van het Landschapspark voor de bezoekers?
De Zwinstreek is een ideale bestemming voor fietsliefhebbers, met vlakke polders en prachtige historische dorpskernen die doordrenkt zijn van het Zwinverleden. Het landschap is goed bewaard gebleven en biedt rust en sereniteit, terwijl de nabijheid van Brugge, Gent en de kust een extra troef is voor bezoekers. Hier kan je tijdens je verblijf platteland, kust, stad, natuur én cultuur combineren. En ik zei het al eerder: de gastronomie en horeca zijn van hoogstaand niveau. Heel wat landbouwers breiden hun activiteiten uit en doen aan thuisverkoop of ontvangen gasten. De Zwinstreek heeft voor ieder wat wils.
Het is een uitdaging om de talrijke bezoekers van de Zwinstreek goed te ontvangen, zonder dat het te druk wordt. We moeten enerzijds zorgen dat de dorpen leefbaar blijven voor de lokale bevolking, en anderzijds voor de bezoekers voldoende faciliteiten voorzien, die de inwoners ook ten goede komen. En ook de landbouwers moeten hun werk kunnen doen te midden van het toerisme. Kortom, we moeten de streek doordacht ontwikkelen, in overleg met iedereen die hier woont en werkt.
Landschapspark Zwinstreek is een grensoverschrijdend park. Op welke manier wordt er samengewerkt met Nederland?
Er zijn heel veel initiatieven waar de samenwerking met de Zeeuwse partners heel natuurlijk verloopt. We hebben jaren nauw samengewerkt om de Staats-Spaanse Linies te herstellen. We werkten ook samen aan de verdieping van de Westerschelde, wat leidde tot de uitbreiding van het Zwin en de realisatie van Waterdunen, twee eco-toeristische kerngebieden in de Zwinstreek. Vroeger werkten we al samen aan waterzuiveringsprojecten om de waterkwaliteit in onze kreken sterk te verbeteren. Ook vandaag blijft goed waterbeheer en een watersysteem met voldoende zoet water een prioriteit. Onlangs werd het Interreg-project WIJ-Water goedgekeurd, rond slimmer gebruik van het water van de kanalen, en het beter vasthouden van water in de poldergebieden. Daarin verkennen we ook de mogelijkheden voor grensoverschrijdende wateruitwisseling.
Waar willen jullie staan binnen 24 jaar, in een ideaal scenario?
In het Landschapspark zetten waterbeheerders, natuurverenigingen en landbouwers samen een grote stap vooruit voor een klimaatrobuust landschap. Ondernemers, geïnspireerd door het rijke verleden, dragen bij aan het behoud van erfgoed en de charme van historische panden. Landbouwers produceren streekproducten met een grote meerwaarde, waar ze ook een mooi inkomen aan overhouden. Kortom: dankzij de gezamenlijke inspanningen van alle betrokken partijen floreert het Landschapspark Zwinstreek, en daar plukken de inwoners, bezoekers en alle andere betrokkenen de vruchten van.
Meer informatie