"We bundelen praktijk, beleid en onderzoek"

Er leeft meer ín de bodem dan eróp. Een gezonde, levende bodem zorgt voor de rijkdom van ons ecosysteem, voorziet ons van voedsel en wapent ons tegen extreme weersomstandigheden. Het programma Grond+Zaken zet zich sinds 2019 in voor onze bodem. Dit collectief van beleidsinstanties en lokale organisaties is een onderdeel van het Open Ruimte Platform. We gingen in gesprek met drie trekkers van Grond+Zaken: Nele Bal van OVAM, Petra Deproost van het Departement Omgeving en Els Abts van de VLM.

Wat wil het programma Grond+Zaken bereiken en hoe doen jullie dat?

Petra: Samen met 11 Vlaamse overheden en kennisinstellingen brengen we beleid, praktijk en onderzoek rond bodemzorg samen. We vertrekken daarbij van de bodem als een levend ecosysteem. Grond+Zaken wil bereiken dat elke persoon die werkt in en met de bodem goed zorgt voor die bodem en ook weet op welke manier. We noemen dit ‘bodemzorgers’. Grond+Zaken werkt in verschillende werkgroepen aan deelthema’s rond bodem.

Het Vlaamse bodembeleid is versnipperd over wetten en richtlijnen die niet altijd op elkaar afgestemd zijn. Daarom voerde het programma Grond+Zaken een systeemanalyse van het Vlaamse bodembeleid uit. Deze scan start bij de praktijk van bodemzorg en kijkt naar twee deelsystemen: bodems in landbouwgebruik en onbebouwde bodems binnen ons ruimtebeslag. Dat is het aandeel van de ruimte dat is ingenomen door onder meer huisvesting, industriële en commerciële doeleinden, transportinfrastructuur en recreatieve doeleinden. Via co-creatieve workshops deelden betrokken actoren hun dagelijkse uitdagingen, maar ook mogelijke oplossingen.

Wat kwam er uit deze systemische scan van het bodembeleid?

Els: Historisch gezien is de bodem vaak gereduceerd tot een substraat voor (voedsel)productie of een fysiek draagvlak, wat leidde tot de slechte staat van vele bodems. De verkennende analyse onderstreept dat we deze aanpak beter herzien. Als we de bodem zien als een essentieel ecosysteem, creëren we een win-win. Het rapport formuleert zeven beleidsaanbevelingen, onderverdeeld in drie categorieën:

Wat doet het programma Grond+Zaken nog meer?

Nele: We dragen onze kennis van de bodem over naar het brede publiek. We kijken daarbij naar professionelen en particulieren over alle generaties heen. Zo start in het najaar een netwerk van bodempioniers dat de praktijk van goede bodemzorg verkent over alle sectoren heen. Met dit lerend netwerk bouwen we kennis op die we verspreiden via verschillende mediakanalen.

Els: Daarnaast reikt Grond+Zaken om de twee maanden een Bodemschep uit aan een bodemzorger en deelt deze inspirerende voorbeelden op sociale media. De winnaar van de Bodemschep krijgt naast eeuwige roem, een bodemschep. Het is aan de winnende bodemzorger om hem te gebruiken of te koesteren.

Biodivers ZorggroenPlukgeluk vzw

Super Terram

Anne Van Leeuwen

Nele: Het programma neemt ook het initiatief om bepaalde deelaspecten te onderzoeken, zoals welke indicatoren zijn meetbaar om de bodemgezondheid in kaart te brengen? Welke kennis en data zijn beschikbaar over onze Vlaamse bodems? En hoe vergroten we via educatie en sensibilisering het bewustzijn van het belang van onze bodem en goede bodemzorg?

Wat drijft jullie persoonlijk om dit werk te doen?

Petra: Een gedeeld enthousiasme over de bodem en het bodemleven. De bodem is een verborgen wereld onder onze voeten, onzichtbaar en voor velen onbekend, maar enorm boeiend. En natuurlijk uiterst belangrijk. Nog al te vaak vergeten we de rol van de bodem in tal van belangrijke maatschappelijke vraagstukken: klimaat, waterkwaliteit, vergroening, biodiversiteit, gezondheid, voedselproductie,... .

Els: We zetten graag het belang van de bodem en van goede bodemzorg hoger op de agenda. We vinden het belangrijk een bodemreflex in te bouwen bij iedere stakeholder, zowel in het beleid als in de praktijk. Daarvoor willen we samenwerken en krachten bundelen. Niet meer in hokjes denken of naast elkaar werken, maar samen stappen vooruit zetten!

In december organiseren jullie een forum?

Nele: Inderdaad, op 5 december nodigen we alle geïnteresseerden uit op het 2^de Bodemforum, in het Belpairegebouw in Brussel. Daar gaan we, met als rode draad de systemische beleidsanalyse, verder op verkenning. Een groep boeiende sprekers inspireren ons vanuit het beleid, de praktijk en het onderzoek. En verder creëren we samen met de deelnemers ter plekke een bodemkunstwerk!

Alles over de werking van het programma Grond+Zaken: de website van Grondzaken.

Lees het eindrapport of bekijk de opname van het webinar.

Vragen en ideeën zijn heel welkom! Contacteer de trekkers van Grond+Zaken via grondzaken@vlaanderen.be.