Zwin wordt 120 ha groter

​Het laatste stukje Internationale Dijk dat de zee tegenhield werd deze week met een symbolische laatste spadesteek afgegraven. Vanaf nu stroomt het zeewater het 120 hectare grote uitbreidingsgebied in en uit, waardoor nieuwe slikken en schorren worden gevormd. Bescherming tegen overstromingen wordt gegarandeerd door een nieuwe, 7 meter hoge dijk die nog robuuster is. Tegen de lente zal bovenop deze dijk ook het grensoverschrijdend fiets- en wandelpad afgewerkt zijn en zal iedereen van 333 ha Zwin kunnen genieten. De VLM levert haar bijdrage aan het project o.a. via de grondenbank en flankerende maatregelen voor de landbouw.

De doorbraak van de Internationale Dijk, die in 1872 aangelegd werd, is een historisch moment in de Vlaams-Nederlandse samenwerking om de toekomst van het Zwin veilig te stellen. Het extra getijdengebied dat ontstaat moet vooral de verzanding van het Zwin tegengaan. 

Duurzame toekomst voor Europese topnatuur

Sinds maart 2016 zijn er grootschalige werken aan de gang om het Zwin en zijn typische fauna en flora in stand te houden. De Zwingeul werd breder, dieper en langer gemaakt en rondom het uitbreidingsgebied werd een nieuwe dijk aangelegd. Het Zwin kampte al jaren met een enorme verzanding. Hierdoor stroomde er steeds minder zeewater in het natuurgebied, waardoor de slikken en schorren en ook de typische dieren en planten bedreigd werden. 

Meer zee, meer Zwin

Het Zwin werd meteen een stuk groter., nl. 120 hectare, waarvan 10 ha in Nederland. Dat brengt de totale oppervlakte van het grensoverschrijdende natuurgebied op 333 ha. De VLM heeft met het systeem van grondenbank ingestaan voor quasi de volledige verwerving van het gebied van 114,68 ha (één perceel van 1,08 ha is aangekocht door de commissaris in kader van onteigeningsprocedure).
De grondenbank heeft 45,05 ha kunnen uitruilen buiten het gebied en de resterende 68,55 ha rechtstreeks kunnen aankopen (deels niet productieve gronden (wegen en bosjes), deels gronden van bedrijven die stoppen). Daarnaast is nog 60ha gronden binnen het projectgebied in tijdelijk landbouwgebruik geplaatst. Er is uiteindelijk geen enkel perceel gerechtelijk onteigend.

De uitbreiding van het Zwin situeert zich in de Willem-Leopoldpolder. De grond die tijdens de werken werd uitgegraven in het bestaande Zwin werd met bulldozers en vrachtwagens naar het poldergebied getransporteerd om de nieuwe dijk te bouwen. Het zand van de Internationale Dijk werd gebruikt voor een nieuwe duin tegen de bestaande dijk en het nieuwe broedeiland. Door het Zwin groter te maken, stroomt er drie keer zoveel zeewater in en uit het gebied. Die hogere dynamiek gaat de verzanding tegen.

Nieuwe dijk voor meer bescherming

De veiligheid van het achterland van het Zwin wordt gegarandeerd met een nieuwe ringdijk. Als onderdeel van het Masterplan Kustveiligheid werd deze dijk ontworpen volgens de hoogste veiligheidsnormen. Dit maakt hem bestand tegen een 4000-jarige storm. De bijzonder robuuste dijk werd volledig opgetrokken uit materialen uit het gebied zelf (een zandkern met kleibekleding).   

Flankerend beleid - maatregelen tegen verzilting

De VLM staat in opdracht van de gouverneur in voor de uitvoering en opvolging van het raamakkoord Zwin. Dit raamakkoord moet een flankerend beleid tegen verzilting operationaliseren en opvolgen. In uitvoering van het raamakkoord Zwin is een landinrichtingsproject Zwinpolders ingesteld. In een eerste landinrichtingsplan (Nieuwe Watergang) worden de flankerende maatregelen tegen verzilting en voor een beter waterbeheer in de Oostkustpolder uitgevoerd. 
Pompen beschermen in Vlaanderen, samen met grachten aan de voet van de dijk, de polders tegen de insijpeling van zout grondwater. De Oostkustpolder liet dit jaar in de omgeving van het Zwin ook waterloopwerken uitvoeren om de grachten rondom de nieuwe dijk van voldoende zoet water te voorzien. Aan Nederlandse zijde wordt zout grondwater via een ondergrondse buis aan de voet van de dijk naar het afwateringskanaal geleid.
Het visvriendelijke pompgemaal zal bij noodsituaties door hevige regenval ook helpen om wateroverlast in de Oostkustpolders te verminderen. De aanleg van de pompboezem en waterloopwerken daarvoor, net ten noorden van de Retranchementstraat, zijn bijna afgerond.

In een tweede landinrichtingsplan (Hazegrasdijk en Cantelmolinie, in opmaak) gaat aandacht naar het verbeteren van de recratie, restauratie en bescherming van erfgoed, realisatie van natuurdoelstellingen (IHD) en het verbeteren van de landbouwstructuren in de omgeving. Zo komt er een oproep voor uitvoeringsinitiatieven die de toekomstige leefbaarheid van de landbouwbedrijven helpt verbeteren. 

Extra broedeiland

Voor de vogels is er in het uitbreidingsgebied een extra broedeiland aangelegd. Zo krijgen de kuikens van grondbroeders zoals kluut, zwartkopmeeuw, visdief en dwergstern weer alle kansen in het Zwin. Poelen en extra struikgewas op de nieuwe dijk zorgen ervoor dat de boomkikker zich over de grens heen kan verplaatsen. Schapen en koeien zullen al grazend helpen met het natuurbeheer. Zo houden we dit unieke stuk natuur in Europa in topconditie. 

Nog even geduld …en iedereen zal kunnen genieten van het Zwin. 

Niet alleen de natuur in het Zwin wordt kwalitatiever. Ook de beleving voor de mens wordt waardevoller. Bezoekers zullen met al hun zintuigen kunnen genieten.

Tegen de lente van 2019 zullen wandelaars en fietsers via de nieuwe dijk de grens tussen Vlaanderen en Nederland kunnen oversteken met zicht op het Zwin én op het polderlandschap. De paden en uitkijkpunten worden daarvoor de komende maanden afgewerkt. Een houten vlonderpad leidt wandelaars vanaf dan een stuk het nieuwe deel van het Zwin in. Aan Nederlandse zijde loopt het wandel- en fietspad op de nieuwe dijk verder door een nieuw aangelegd duinlandschap op de bestaande dijk om zo aan te sluiten op het bestaande wandel-en fietspad ter hoogte van camping De Zwinhoeve.

Let op: De uitbreidingszone en de nieuwe dijk zijn momenteel nog niet toegankelijk! Het is nog steeds werfzone en dus niet veilig. Via de twee onthaalpoorten van het Zwin, kan je wel al een blik op de uitbreiding werpen.

Grensoverschrijdende samenwerking

De uitbreiding van het Zwin is een complex grensoverschrijdend project dat wordt opgevolgd door de Vlaams-Nederlandse Scheldecommissie. De trekkers van de uitbreiding van het Zwin zijn het Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust, afdeling Kust, het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid en de Provincie Zeeland.

Via het raamakkoord voor het Zwin zijn ook de Vlaamse Milieumaatschappij van de Vlaamse Overheid en de Oostkustpolder projectpartners voor de realisatie van het pompgemaal. Afdeling Kust treedt hierbij op als bouwheer. Voor de realisatie van de uitbreiding van het Zwin werken de 5 projectpartners samen met de Vlaamse Landmaatschappij, Stichting Het Zeeuwse Landschap, waterschap Scheldestromen, het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Rijkswaterstaat, de Provincie West-Vlaanderen, de gemeente Knokke-Heist en de gemeente Sluis. Allen leveren een belangrijke bijdrage aan een duurzame en mooie toekomst van het Zwin en de Zwinstreek. Het Zwin wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid. Het Nederlandse gedeelte van het Zwin is in beheer bij de Stichting Het Zeeuwse Landschap.

Wie meer wil weten over de werken in het Zwin, kan terecht op www.zwininverandering.eu. Op deze website kan je ook een uniek virtueel werfbezoek brengen aan het Zwin.