Struinen tussen Maas en tijd

Het landschapspark RivierPark Maasvallei, op de grens tussen België en Nederland, is een bijzondere plek. Hier is de Maas ‘baas’ en boetseert ze zelf het landschap. Collega Annick Serdons koos voor een dag vol natuur, avontuur en geschiedenis in de Maasvallei. ​ Gewapend met stevige wandelschoenen, een opgeladen gsm (voor de erfgoedapp) en vooral met veel ‘goesting’ trok ze samen met twee collega’s op pad: ​ Lien Lambrechts, projectleider van het landinrichtingsproject Maasvallei, en Inge Hendrikx, onze fotografe. Het werd een inspirerende tocht langs de Maas, door weidse landschappen en charmante historische plekken zoals Kessenich, Leut en Oud-Rekem. Vooral het vrij struinen in de verwilderde natuur zorgde voor een bijzondere belevenis.

Geschiedenis met een groen dorpshart in Kessenich

Onze dag begint in Kessenich (Kinrooi), een gezellig grensdorp waar het landinrichtingsplan ‘Kessenich in Zich(t)’ de dorpskern omtoverde tot een sfeervolle groene plek. Lien gidst ons door de vernieuwde dorpskern: de groene gaard met speeltoestellen, de petanquebaan, … Ze vertelt:

“Alles werd in overleg met de bewoners heringericht. Zij kozen voor meer groen en een open zicht op de motte – het historisch hoogtepunt van het dorp.”

Die motte – een middeleeuwse heuvelversterking – beklimmen we enthousiast. Bovenop het platform markeert een kunstwerk de vroegere burchttoren. We genieten in stilte van het weidse uitzicht. Via een QR-code openen we de FARO-erfgoedapp. Die leidt ons langs een historische wandeling vol verhalen. Voor wie houdt van erfgoed, is dit een heerlijke opwarmer voor het verdere avontuur.

Meer weten of zelf op pad? Laat je inspireren en plan je eigen ontdekkingstocht via de website van het landschapspark www.rivierparkmaasvallei.eu. De Maasvallei wacht op jouw bezoek.

Koningssteen-Kollegreend: verwildering in actie

Na het dorpsbezoek besluiten we vanuit de dorpskern echt op avontuur te trekken. Een snelle check via de ‘drogevoetentool’ op de website van RivierPark Maasvallei leert ons dat het gebied goed toegankelijk is. Onze wandelschoenen kunnen hun werk doen.

We wandelen via een breed pad het gebied in. Twee fietsers zwaaien ons vriendelijk toe – de Limburgse gastvrijheid is hartverwarmend. Stilaan komen we in de verwilderde zone terecht.

We volgen gemaaide graspaden en passeren een moerasgebied. En dan ineens: een luid gebrul uit het struikgewas. We staan stil. Het klinkt als een kettingzaag. Opnieuw hetzelfde geluid. Plots verschijnt er een Gallowayrund op het pad. We schrikken. Het dier gunt ons echter geen blik en stapt parmantig de andere kant op, terwijl het brullend zijn kudde zoekt. Een ontmoeting die we niet snel vergeten. Inge heeft gelukkig snel haar camera bij de hand – al staat vooral het achterwerk scherp op beeld.

We vervolgen onze weg in het natuurgebied Koningssteen-Kollegreend. Ooit waren dit twee grindeilanden; nu is het een mozaïek van bloemenweiden, ooibos, ruigtes, ondiepe en diepere plassen. Even later wandelen we door een open landschap, verwilderd maar tegelijk toegankelijk.

Er zijn hier geen draden of hekken, geen zitbanken of borden meer. Het landschap is puur. Ook de wandelpaden zijn zoek. We struinen op gevoel, tussen zandige oevers, kleurrijke bloemen, planten en welriekende kruiden zoals wilde marjolein. Tussen de bloeiende vegetatie spotten we watervogels, libellen en vlinders.

Struinen langs de Maas – een bijzondere ervaring

We laten ons leiden door onze eigen nieuwsgierigheid en zien ineens de Maas voor ons stromen. Een kampeervlot en enkele boten glijden voorbij. Lien legt uit dat pleziervaart bijna nergens is toegestaan op de Maas, maar dat het hier wel kan.

We besluiten in dit idyllisch decor te pauzeren en eten een broodje. Lien legt uit wat dit gebied zo bijzonder maakt.

“Na de overstromingen in 1993 en 1995 hebben alle betrokken Belgische en Nederlandse overheden en beheerders besloten om de natuur zelf haar gang te laten gaan. Voortaan zijn het brede, overstroombare oeverzones waar de Maas in haar winterbed vrij spel krijgt. Ze laten de natuur nu als het ware ‘verwilderen’. Het is de Maas zelf en de natuurlijke processen die het werk doen. Deze manier van werken heet ‘rewilding’. De rivier mag zelf het landschap vormgeven. De mens stuurt niet langer – de natuur bepaalt.”

Ik laat de betekenis en de gevolgen hiervan tot mij doordringen. Het is een spannend, maar succesvol experiment. Net dat maakt de beleving hier zo speciaal. In Vlaanderen zijn natuurgebieden meestal strikt afgebakend om de kwetsbare natuur te beschermen. Maar hier mag je struinen of vrij wandelen buiten de paden. Een zeldzaamheid.

Terwijl we mijmeren over deze aanpak, zien we plots aan de overkant – in Nederland – een kudde konikpaarden die de Maas in galoppeert. Een magisch zicht. Opspattend water, glanzende vachten. Inge drukt driftig op de ontspanknop. We blijven lang kijken – dit zijn momenten die je niet kunt plannen, maar die je bijblijven.

Langzaam trekken we verder. Op een mooi uitkijkpunt zien we de Gallowayrunderen en konikpaarden in de vallei samen eten en baden in het water. De harmonie tussen de soorten is opvallend. Lien vertelt dat deze grote grazers samen de rol van ‘mobiele’ natuurbeheerders op zich nemen in de Maasvallei:

“Gallowayrunderen houden dit landschap in de winter open door bomen en struiken halflang aan te vreten. Konikpaarden eten de halflange grasmat kort. De grote grazers verplaatsen zich voortdurend en zorgen er zo samen voor dat het gebied in de winter niet helemaal dichtgroeit en voortdurend verandert – van open graslanden tot ruige struiken en bosjes. Ook verspreiden ze zaden via hun vacht.”

We lopen verder rond de Kessenichplas tot de kerk van Kessenich opnieuw in zicht komt – ons vertrekpunt. Hoewel we hier nog uren kunnen dwalen, trekken we verder. Onze nieuwsgierigheid naar andere Maasdorpjes is groot.

Van Leut tot Oud-Rekem: groene parels in het snoer van Maasdorpjes

We rijden door naar Leut, een deelgemeente van Maasmechelen. Hier ligt het natuurgebied Mazenhoven, deel van het Europese Natura 2000-netwerk. De sfeer is anders dan in Kessenich – ruiger, minder beheerd. Hier zie je pas echt hoe de Maas het landschap boetseert.

We wandelen een tijdje door het gebied en bezoeken daarna het kasteel Vilain XIIII, een indrukwekkend gebouw met een bijzondere botanische bomencollectie in de omliggende velden. Lien licht het landinrichtingsplan ‘Heerlyck Meeswijk, Leut en Vucht’ toe:

“We willen hier de natuur en het erfgoed in harmonie behouden en versterken. Via herverkaveling krijgen landbouwers percelen op evenwaardige plaatsen en beschermen we tegelijk de waardevolle bomen en de open ruimte rond het kasteel.”

Ook de dorpskern van Leut krijgt binnenkort een groener jasje. “Het grijze dorpsplein wordt een groenere oase met bomen, struiken en bloemenweides,” zegt Lien. “De werken starten dit najaar.” Net als in Kessenich kan je hier een erfgoedwandeling maken met de FARO-app.

Onze laatste stop is Oud-Rekem, een deelgemeente van Lanaken dat in 2008 verkozen is tot het mooiste dorp van Vlaanderen. Zodra we de geplaveide straten betreden, wanen we ons in een andere tijd. Oude stadspoorten, historische panden, drie kerken, een museumapotheek en het kasteel d’Aspremont-Lynden maken van deze plek een openluchtmuseum. We kuieren langs infoborden en openen opnieuw de FARO-app, die de geschiedenis tot leven brengt. De sfeer is er rustig, charmant en rijk aan verhalen. Hier zal het landinrichtingsproject Maasvallei fase 2 zorgen voor meer groen in de dorpskern.

De Maasvallei nodigt je uit

Wat begon als een dagje weg, werd een reis door tijd en landschap. In de Maasvallei vloeien natuur en erfgoed naadloos in elkaar over. De vrijheid om te struinen, de ontmoeting met grazers, de levendige dorpen – het zijn ervaringen die je bijblijven.

Hier is de natuur baas. De Maas bepaalt het ritme en boetseert het landschap, weliswaar samen met de dieren. Ze nodigt ons uit om telkens opnieuw te komen. Elke dag ziet het landschap er anders uit. En elke keer dat je terugkomt, ontdek je iets nieuws.

Verken de Maasvallei:

De Maas, blauwe ruggengraat van RivierPark Maasvallei

De Maas, die 40 km langs de Belgisch-Nederlandse grens loopt, brengt het de Maasvallei tot leven met prachtige landschappen en een rijke...

Vlaamse Landmaatschappij