Bekroning voor leefbaarheidsproject in de Gentse haven

Bij de aanleg van de koppelingsgebieden staan natuurontwikkeling en natuurherstel voorop, maar er is ook ruimte voor recreatie, kleinschalige landbouw, boomgaarden, wandelroutes en fietspaden. Het hele project om de Gentse havenregio meer zuurstof te geven, startte in 2006. Toen keurde de Vlaamse Regering het planprogramma goed dat de basis was voor het landinrichtingsproject Gentse Kanaalzone. Het bakende 16 koppelingsgebieden af tussen de woonkernen en de industriezones in het havengebied. De VLM richt de gebieden in met subsidies landinrichting. North Sea Port, het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen, de stad Gent, de gemeenten Evergem en Zelzate en tal van Vlaamse overheden en andere partners financieren mee.

De 16 gebieden beslaan 730 hectare open ruimte. Ze worden ingericht met groene buffers, fiets- en wandelpaden, natuur en parken. Zo verhoogt de leefbaarheid van de woonkernen in de haven. Daan Schalck, CEO van North Sea Port: “Deze buffergebieden (…) brengen niet alleen meer groen in de haven. Ze houden ook de balans tussen werken, wonen en leven op een kwalitatief hoogwaardige manier in evenwicht.”

Na de inrichting worden de gebieden beheerd door het Projectbureau Gentse Kanaalzone. Op grondgebied van Gent en Evergem, zijn al 10 koppelingsgebieden gerealiseerd. Een fietstocht tussen Gent en Zelzate leverde ons alvast een verbazingwekkend groen beeld op. Deels via een nieuw fietspad doorkruisten we het Gentse havengebied, dat in de buurt van de woonkernen bezaaid is met parkjes, waterpartijen, speelzones, een hondenlosloopzone, een dierenweide, een pluktuin, volkstuintjes, picknickplaatsen, wandelpaden en heel veel kleine lapjes natuur en bos. En het werk gaat gestaag verder. Deze maand zijn onthardingswerken gestart ter voorbereiding van de aanleg van een park in Rieme.

De European Sea Ports Organisation ESPO beloont met haar prijs elk jaar havens die maatschappelijk verantwoord ondernemen vertalen in projecten die de lokale gemeenschap ten goede komen en het draagvlak voor de havenontwikkeling vergroten. De ESPO-award bestaat sinds 2009 en was in 2023 aan zijn vijftiende editie toe. Natuurherstel was dit jaar het thema.

Leen Van Nieuwerburgh, VLM-projectleider Gentse Kanaalzone: “We doen in de koppelingsgebieden ook aan natuurherstel. We hebben 16 hectare natte natuur aangelegd als natuurcompensatie voor de uitbreiding van de haven. Dat gebeurde vooral door de oevers van de Avrijevaart, het Molenvaardeken en Hospiceloop een zachthellend profiel te geven. Je vindt daar nu grote rietkragen. In Sint-Kruis-Winkel hebben we laantjes aangelegd om een zone te vernatten.”

ESPO prijst ook het natuurherstel dat in de Moervaartvallei op stapel staat, ten noordoosten van het kanaal Gent-Terneuzen. Ook daar is de VLM betrokken partij, via het landinrichtingsproject Moervaartvallei. We geven er de komende jaren de afspraken vorm die in 2018 door landbouw- en natuurorganisaties en overheden zijn vastgelegd in een raamovereenkomst over de toekomst van de vallei.

Het eerste landinrichtingsplan is uitgewerkt voor 4 locaties (Kalvekant, Reepkens, Oostdonk en Maaibos) op het grondgebied van Gent, Lochristi, Moerbeke en Wachtebeke. Natuurherstel en -ontwikkeling, waterbeheer en recreatieve wandelverbindingen staan centraal. In de Moervaartvallei zal onder andere 22 hectare natte natuur aangelegd worden als natuurcompensatie voor de uitbreiding van de haven. Het eindvoorstel van landinrichtingsplan wordt binnenkort ter goedkeuring voorgelegd aan de Vlaamse Regering.

In de Gentse Kanaalzone merken we alvast dat natuurherstel loont, want op de site waarnemingen.be lopen heel wat waarnemingen binnen voor Gent Zeehaven. Voor 2023 vind je er niet minder dan 359 waargenomen soorten planten en dieren. Het toont alvast aan dat natuurliefhebbers de kanaalzone de moeite waard vinden en dat zelfs een havengebied biodiversiteit kan herbergen. Leen: “In het koppelingsgebied Doornzele-Noord in Evergem is een natuurvereniging actief die inventariseert in de buurt van het Molenvaardeken. Het is een volledig nieuw natuurgebiedje tussen de dorpskern en de industrie. De groep is heel enthousiast over de evolutie van het gebied.”

Ook het aantal fietsers floreert. Uit een mobiliteitsbevraging van Voka en de Vereniging voor Gentse Havengebonden Ondernemingen in 2021 blijkt dat bijna 27% van de werknemers in de Gentse haven kiest voor de fiets als hoofdvervoermiddel van en naar het werk. Dat is een verdrievoudiging sinds 2008, dubbel zoveel als het Belgische gemiddelde in 2018 en 60% meer dan de cijfers voor Vlaanderen in 2019.

Leen besluit: “De 10 koppelingsgebieden die al klaar zijn, worden effectief gebruikt én geapprecieerd door de bewoners van de kanaaldorpen. De fietspaden die we hebben aangelegd, blijken ook voor werknemers in de haven een schot in de roos te zijn. Sommigen vertellen me hoeveel deugd het doet om door het groen naar het werk te fietsen, langs bomen die ze zelf hebben geplant tijdens een van onze plantacties. Het is fijn om te zien dat onze inspanningen lonen en dat het werk van de VLM een meerwaarde blijkt, zowel voor de haven en de industrie, voor de natuur en de natuurliefhebbers, als voor de mensen die hier wonen en werken.”